31281 P1240374

120

góruje wszak odmiana nadwiślańska. Analiza kartografio zna dowodzi latnle-ma wóch skupisk odmiany nad odrzańskie J: jednego - z centrum na Ziemi Pyrzyckiej, drugiego - pomiędzy Słupią - Wleprzą a ujściem Wisły. Wygląda na to, te transpozycja forsy na wschód dokonała się niejako „ponad" Pomorzan Środkowym. Zostaje ono również pominięte, oo ciekawe, w zwartym „odbiciu" pćinej odmiany nadwiślańskiej (Ha) ku zachodowi , w międzyrzecze Odry - Parsęty, środkowej Łaby-Haweli. być może także do Starej Marchii 1 pośrednio na Jut land lę 1 Bornholm.

Dzieje recepej 1 przez środowiako pólnocnopolskle bransolet z podwójnego drutu układają się w wielu punktach zbieżnie z przedstawionym procesea asymilacji ozdób nerkowa tych. ttolejsze popularność (55 egz. z 32    a tan.)

jest złudna Jeśli uprzytomnlmy sobie, te dały one podstawę do rozwoju, w najściślejszym znaczeniu, pseudosptrelnych okazów taśmowa tych, cieszących się ogromnym popytem. Odmiana nad odrzańska, z cienkiego drutu (11 egz. z 7 sten.) nawiązuje na tyle mocno do wzornictwa obcego, 11 umieszczamy ją pośród domniemany-h „1 aportów" nordyJakich. Jest w każdym razie stwierdzone, że konstytucja odmiany dokonała się - wbrew nieprecyzyjnej partykularnej nazwie - na rozległej przestrzeni Niziny Niemieckiej w trudnym do węższego zakreślenia rejonie (Niemcy północno-zachodnie ?), w ciągu IV EB. W ślad za nowymi ustaleniami przyjmujemy bardziej nordyjaką (duńską) niż rodkowonlealecką proweniencję praformy (II-III EB). Ewentualna odległa zależność tejże od archetypu unietyckiego, a więc rozciągająca    szereg

typologiczny do czasów „ przed nordy Jsk ich”, nie wnosi wiele do zajmującej nas kwestii, a ilustruje tylko powszechnie znany 1 uznawany wkład ośrodków środkowoeuropejsklca do genezy nordyjsklej kultury brązowej.    Kon

centracja achy łkowobrą z owych okazów z cienkiego drutu w dorzeczu środkowej Laby i Solswy byłaby zatem wtórna w stosunku do ugrupowań północnych. Rozmieszczenie stanowisk polskich obrazowane 3 skupieniami (Pojezierze My'llborskie i Wałeckie - północna Wielkopolska - międzyrzecze    Parsęty

1 Grabowe* ', równo intensywnymi, nie ma konstruktywnego waloru w dociekaniach ne temat dróg przenikania. Nie wiemy także, gdzie konkretnie doszło do transformacji bransolet w masywni ej szą odmianę nadwiślańską. Może stało alę to już na Pobrzeżu Kaszubskim, które w konsumpcji nowej odmiany będzie wiodło zdecydowanie prym. ttoiej prawdopodobna wydaje się strefę iconlunkcji przestrzennej oou oosiau « pobliżu Grabowej oraz Drawy. Odmianę nmdwi *imńską reprezentują na południowym skłonie pomorskim 2 stanowiska nad 5wdą. Odmiana ta nie przekracza granicy Noteci. Na wschód od Wisły notuje się sx*oą reprezentację    na Sambli, nad dolną Łyną i w

Krainie Wielkich Jezior Mazurskich,    hodzącą bez wątpienia z centrum

wschodn! opo morski ego. ‘-/raca Je c do Pomorza należy podkreślić oslowośó układu przmmtrzennego stanowisk z odeianą nadwiślańską (linia Kalisz Pom. -w lei kawie? koło Pucka), kon wen i u J ą cego z grubsza z przebiegiem tzw. garbu pomorskiego. Czyżby był to ślad odcinka głównej trasy rozprowadzania produktów pracowni kaszubskich na zachód, biegnącej pasem wododziałowym, 1 .zy tę iy r.awr ji wa ty one do Turyngii - Jednego z możliwych obszarów    ma

cierzystych pratypu, w nurcie zwrotnych prądów kulturowych? Na dobrą apra-

m eożllwe Jait przyporządkowanie opisana mu zjawisku sytuacji    widoczna j

w wypadku bransolet nerkowa tych (odmiany nadwiślańskiej), których dyfuzja taohodnla zdaje się pozytywnie uwzględniać, choć jakby stosunkowo mniej wyraźnie, główny pomorski wododział* Ekapamsywnoóć wschodniej wersji bransolet z podwójnego drutu zasadzę się na oryginalności 1 atrakcyjności rozwiązań a ty 11 styczno-technologiczny eh. Razem z obu odmianami bransolet nerkowe tych należy d trójcy najczęściej u^ewanyoh odmian ozdób w ogóle, ■chodzących do kol kojl tzw. nordyjsklej (40 egz* z 22 stan*). Dystansuje wlfo walnie swą protopisetkę - odmianę nad odrzańską. W palni dynamicznemu ujęciu przeobrażeń * jakie przeszedł typ na ziemiach polskich* przeszkadza a,la* nadmiernie szeroka datacja znalezisk* Według dość jasnych przesłanek ewoluoyjno-typologicznych wolno uznać odmianę nadwiślańską za młodszą, kulminującą chyba po połowią V EB, a całkiem żywotną jeszcze w inwentarzach obu pod okresów halsztackich, w prawie nie zmienionej postaci*

Jak się rzekło, z odmiany nadwiślańskiej wykształcają się    poprzez

_tirośaląole" luźnych zwojów 1 tran: ormneje detali taśaowate    bransolety

pstudoiplralne• Bezdyskusyjne następstwo typologiczne nie wiąże się, czego solna byłoby teoretycznie oczekiwać, z odpowiednim wyraźnym przesunięciem v czasie# Skoro ratąy chronologiczne egzystencji nowego typu obejmują V EB (2. połowa ?) - HsC (późny ?), stanowi en oboczną, współczesną mutsntę pierwowzoru, której rozwój formalny, uchwycony w 7 fazach, przebiegał sa-aodzielnie* Fazy 1-4 można odnieść dc V EB (opierając się na materiale it skarbów, gdyż reprezentacja w grobach, zresztą mniejszościowa, jest wyraźnie anachroniczne)* fazę 5 - do kor.ua V ER lub przełomu V EB/HaC, fary 6 i 7 - do HaC (ostatnią raczej de schylkewęgo).Zaznaczmy, ze ewolucje typu hamują niekiedy minimalni** tsndeuoj* ric* \ywuo• Suma 76 egzemplarzy (z 57 stan*) rozkłada się według faz bez widocznej regularności* Progresja przestrzenna kolejnych generacji bransolet    iwatych-pseudc spiralnych

jest zupełnie niemożliwa do odczytania (Jeśli w ogóle zachodziła)* Poza Poaorzem notuje się zaledwie 2 stanowiska, oba z przedstawicielami fazy 2 (północna Wielkopolska, Sambie) ^5/ł*% w Jego natomiast obrębie dyspersja typu ogranicza się do pasa pobrzeżowego, zawartego między Niziną Szczecińską a Zatoką Gdańską, tak wąskiego* że rubież południowa zasięgu właściwego dotyka wygarbienia czołowomorenowego tylko na krótkim odcinku kaszubskie. Co prawda obserwujemy lokalne koncentracje w alędzyrzeczu Parsęty 1 Grabowej (faza 6) oraz w dorzeczach Grabowej 1 Wieprzy (faza 7), tęcz ich wymowa w ogólniejszym kontekście Jest bliska zeru, tym bardziej, że nia potrafimy odszyfrować relacji względem absolutnie wiodącej, ni# tylko synchronicznie (HaC), ale 1 wcześniej, asocjacji kaszubskiej. Punkt ciężkości tejże spoczywa na zachodnim brzegu Zatoki Gdańskiej* Wyjątkowość zgrupowania kaszubskiego akcentuje Jaszcza i to* że tylko w tym rejonie spotyka się prawie wszystkie ganeraoje bransolet (brak fazy 4 może tłumaczyć stan bądź niedoskonałość badań); nadto tylko tutaj odnaleziono formy

Ue

' Kosworgontno tylko formalni• okazy śląako-nalopolskio (5 acz*) tykluosaa Jtko nlapawne chronologicznie*