31423 IMG67

Rozdział 3

Procedury i rytuały

Transakcje zazwyczaj przebiegają seryjnie. Serie te nie są przypadkowe, lecz zaprogramowane. Programowanie może pochodzić z jednego z trzech źródeł: Rodzica, Dorosłego albo Dziecka, czy też bardziej ogólnie, ze społeczeństwa, materii albo przyzwyczajeń i nawyków. Ponieważ potrzeby adaptacji wymagają, aby Dziecko było ochraniane przez Rodzica albo Dorosłego, dopóki dana sytuacja społeczna nie zostanie poznana, programowanie Dziecka często zachodzi w sytuacjach prywatnych i intymnych sprawdzonych wcześniej.

Najprostszymi formami aktywności społecznej są procedury i rytuały. Niektóre z nich są uniwersalne, a niektóre lokalne, lecz wszystkich trzeba się nauczyć. Procedurę stanowi seria prostych komplementarnych transakcji Dorosłych mających na celu manipulowanie rzeczywistością. Rzeczywistość ma dwa aspekty: statyczny i dynamiczny. Rzeczy-wistość statyczna obejmuje wszelkie możliwe uporządkowania materii we wszechświecie. Na przykład arytmetyka składa się ze stwierdzeń

0    rzeczywistości statycznej. Rzeczywistość dynamiczna może być zdefiniowana jako możliwość interakcji wszystkich systemów energii we wszechświecie. Na przykład chemia stanowi zbiór twierdzeń o rzeczywistości dynamicznej. Procedury są oparte na przetwarzaniu danych

1    ocenach prawdopodobieństwa dotyczących materiału rzeczywistości. Szczytowy rozwój osiągają w technikach fachowych. Procedurą będzie pilotowanie samolotu i usuwanie ślepej kiszki. Psychoterapia jest procedurą, jeśli odbywa się pod kontrolą Dorosłego terapeuty, nie jest zaś nią, gdy Rodzic czy też Dziecko przejmuje władzę wykonawczą. Programowanie procedury jest zdeterminowane przez materiał rzeczywistości na podstawie ocen dokonywanych przez Dorosłego.

Przy ocenie procedur stosuje się dwie zmienne. Mówi się, że procedura jest sprawna, kiedy agens robi najlepszy możliwy użytek z dostępnych mu danych i doświadczeń, bez względu na braki, które mogą istnieć w jego wiedzy. Jeżeli Rodzic albo Dziecko przeszkadza Dorosłemu w przetwarzaniu danych, procedura staje się zanieczyszczona i będzie mniej sprawna. Efektywność procedury ocenia się na podstawie jej faktycznych wyników. Sprawność jest zatem kryterium psychologicznym, a efektywność — materialnym. Tubylczy asystent lekarza na wyspie tropikalnej doszedł do dużej bie-dości w usuwaniu katarakty. Nader sprawnie korzystał ze swej wie-fdzy, ale ponieważ wiedział mniej niż lekarz-Europejczyk, nie był | aż tak efektywny. Europejczyk zaczął nadużywać alkoholu, co spoił wodowało obniżenie jego sprawności nie zmniejszając z początku | efektywności. Jednak po pewnym czasie zaczęły mu drżeć ręce i po-| ®ocnik przewyższył go nie tylko pod względem sprawności, ale 11 efektywności. Jak widać na tym przykładzie obie zmienne naj-| lepiej oceni specjalista od danej procedury: sprawność przez bliższe | poznanie agensa a efektywność przez staranną kontrolę faktycznych | gęzultatów.

| Z dzisiejszego punktu widzenia rytuał jest stereotypowym cią-I gjem prostych transakcji komplementarnych zaprogramowanych jp*zez zewnętrzne czynniki społeczne. Rytuał nieformalny, taki jak towarzyskie pożegnanie, w szczegółach może podlegać wariacjom tkalnym, ale jego podstawowa forma pozostaje nie zmieniona. Rytuał Ubrmalny, taki jak msza rzymskokatolicka pozostawia dużo mniejszą dowolność. Forma rytuału jest Rodzicielsko określona przez tradycję, świeższe wpływy „rodzicielskie" mogą mieć podobne, choć mniej trwałe efekty w drobnych kwestiach. Niektóre rytuały formalne szczególnie Interesujące historyków i antropologów mają dwie fazy: (1) fazę, w której transakcje zachodzą pod ścisłą kontrolą Rodzicielską, (2) fazę Rodzicielskiego przyzwolenia, w której Dziecku pozostawia się większą lub mniejszą swobodę transakcyjną prowadzącą do orgii.

Wiele formalnych rytuałów było najpierw mocno zanieczyszczonymi, lecz jednak sprawnymi procedurami, ale z upływem czasu i zmianą warunków straciły całą swą proceduralną wartość, nadal zachowując użyteczność jako akty wiary. Transakcyjnie reprezentują one uwolnienie od poczucia winy, czy też poszukiwanie nagrody dostosowane do tradycyjnych wymagań Rodziciej^kwji. ¹Oferują bezpieczną, uspokaja-