31514 skanuj0070 (31)

140 Edukacja altemah u

trzecie narodziny, narodziny jego duszy. Młody człowiek ml krywa swój wewnętrzny świat, dość często odmienny od zewm, trznego i to sprawia, że jest on zdolny do własnej oceny rzei . \ wistości oraz odpowiedzialnego działania. Kryteria do tej wlaniu i oceny i odpowiedzialnego działania człowiek musi wtedy ml naleźć w samym sobie. Oddziaływania wychowawcze nie u u u i być oparte na sile autorytetu. Ten bowiem zostaje przez krytyczni umysł młodego człowieka odrzucony (ciało krytyczne to jeszc/t* jedno określenie ciała astralnego). Musi zostać wypracowani nowy rodzaj relacji między wychowawcą a wychowankiem powinien zostać nawiązany odpowiedni „kontakt moralny", klin y ułatwi młodemu człowiekowi wybór własnej drogi życiowej

Nauczyciel jako wychowawca powinien pełnić role:

—    ogrodnika pielęgnującego dziecko jak roślinę,

—    lekarza, który naprawia to, co przez cywilizację zostało zepsute,

—    kapłana posiadającego antropozoficzną wiedzę o czlo wieku, stąd wie, jakie powinny zostać zachowane wa runki, aby w człowieku mogło się ujawnić jego pełne człowieczeństwo; kapłana-wychowawcy, który jako cl 11 chowy przewodnik musi uwzględnić nie tylko człowieka w ogóle, człowieka uniwersalnego, ale także konkretną jednostkę w jej całej niepowtarzalności. Każdy człowiek, każde dziecko jest jedyne w swoim rodzaju i do każdej duszy należy przemawiać odrębnym językiem, zastosować odrębne środki,

—    artysty, gdyż wykorzystanie wiedzy o człowieku zależy od intuicji i wyobraźni; tylko artysta trafia do dziecięcego serca i umysłu.

Te role są różne, ale wzajemnie się uzupełniają. Treść i forma oddziaływań wychowawczych mogą i powinny więc być różne, z tym że o ich skuteczności rozstrzyga to, czy podjęte one zostaną w odpowiednim czasie.

Wychowanie to także przekazywanie wiedzy. Obrazowej, pełnej życia, ukazującej całego człowieka, przemawiającej wie-il/,y dostarcza sztuka. W dziełach sztuki szkielet naukowego I'uznania zostaje wypełniony żywą, ludzką treścią. Dzięki sztuce uvi.il zostaje nie tylko pojęty, ale i przeżyty. Według antro-pozoficznej koncepcji sztuka jest zdolna skupić światło wszechświata. Dzieła sztuki ujawniają to, co ponadzmysłowe i ponad-' . asowe. Takie możliwości posiadają poezja i muzyka. Szczególna wartość sztuki polega na tym, że zwraca się ona zarówno do ludzkiego umysłu, jak i do ludzkiego serca.

Wielkie znaczenie w pedagogicznej koncepcji R. Steinera posiada nie tylko sztuka przeżywana, ale także — może nawet w większym stopniu — własna aktywność twórcza dzieci i młodzieży. Różnorodne formy tej aktywności — plastyczna, muzycz-n.i, teatralna — zaspokajają bowiem naturalną dla młodych ludzi potrzebę działania. Twórcza aktywność dzieci i młodzieży jest takim działaniem, w którym „zatrudnione" są nie tylko ręce, ale l.ikże zmysły i umysł, intuicja, uczucia i wyobraźnia. Jest też swoistym stadium przejściowym między zabawą a pracą.

Aktywność ta — podobnie jak zabawa — jest manifestacją wolnej natury człowieka, ale równocześnie — podobnie jak I iraca — wymaga przezwyciężenia oporu materii oraz uwzględnienia określonych społecznych konieczności.

W tym ujęciu aktywność twórcza dzieci i młodzieży jest także przygotowaniem do przyszłej, prawdziwie ludzkiej pracy — takiej pracy, która zawierać będzie i radość, i powagę, która dostarczy człowiekowi autentycznej satysfakcji. Sztuka ujawnia całościowy obraz świata oraz umożliwia całościową jego percepcję.

Specjalną rolę w pedagogice waldorfskiej odgrywa stworzona przez samego R. Steinera przy współpracy jego żony Marii von Sivers, całkowicie nowa dziedzina sztuki — eurytmia. Jest to, najogólniej mówiąc, sztuka ruchu — takiego ruchu, który wyraża życie wewnętrzne człowieka oraz jego stosunek do świata i wszechświata. Ten ruch pozwala na wydobycie i ujawnienie ukrytego znaczenia zawartego w wypowiedziach słownych. Eurytmia sprawia, że to, co niesłyszalne, staje się widzialnym. Ruch potrafi bowiem często wyrazić więcej aniżeli ujawniają słowa. Eurytmia jest — jak ją określał R. Steiner — „widzialnym śpiewem".