skanuj0069 (31)

138 Edukacja altem,H\ ■

Człowiek rodzi się trzy razy: jak się rodzi wyodrębm.i i> jego ciało fizyczne; w wieku 7 lat wyzwala się jego iluln eteryczne, inaczej ciało życia; do trzecich narodzin dochoil i w wieku 14 lat, gdy wyzwala się jego ciało astralne (iluln odczuwające) — dzięki niemu człowiek jest zdolny do „świ.id mego działania". Tego rodzaju prostą świadomość posiadają |n zwierzęta. W odróżnieniu jednak od zwierząt człowiek posi.n I > jeszcze czwarte ciało — „ciało-ja", dzięki któremu zdobywa świadomość samego siebie. To czwarte ciało sprawia, że ciulu fizyczne, eteryczne i astralne ulegają w człowieku nieustanni | metamorfozie i uszlachetnianiu. Według R. Steinera, możnrt mówić o „ja" uniwersalnym oraz o „ja" indywidualnym. Dziel i „ja" uniwersalnemu dochodzi do realizacji całościowego „planu stworzenia", dzięki „ja" indywidualnemu człowiek jest zdolny do stwarzania samego siebie. Posiadając „ja" indywidualni' każdy człowiek nie jest — jak to określa R. Steiner — egzem plarzem swojego gatunku, ale sam dla siebie jest gatunkiem Każda jednostka sama dla siebie, na własny rachunek stanowi swoje prawo moralne. Do tego prawa moralnego dochoil/l człowiek nie na drodze przyjęcia określonego imperatywu kale gorycznego, ale dzięki moralnej intuicji oraz moralnej fantazji. I ,i pierwsza pozwala mu na odkrycie tego prawa, ta druga na jego obrazowe przedstawienie oraz praktyczne działanie.

Wychowanie, zdaniem R. Steinera, powinno sprzyjać temu, aby to indywidualne „ja" mogło się w pełni rozwinąć. Musi jednak uwzględnić znamienne dla każdego okresu życia moż liwości rozwojowe.

Tak jak można mówić o trzech narodzinach człowieka, tak należy także wyróżnić trzy zasadnicze okresy jego rozwoju i wychowania trwające około 7 lat.

W I fazie, trwającej do 7 roku życia, zabawa dziecka jest najczęściej naśladowaniem życia dorosłych. Dzieci wprowadzają do niej tylko elementy zrozumiałe. Na ogół nie bawią się w filologów, a wielu lubi bawić się w kierowców, lekarzy itp. Niektóre obszary dla dziecka są bardziej oczywiste niż dla dorosłych, np. świat bajek.

W tym okresie nasze oddziaływania wychowawcze powinny zmierzać do odpowiedniego ukształtowania ciała fizycznego. Wychowanie musi uszanować to, do czego to ciało jest zdolne. Aulaniem wychowania jest stworzenie odpowiedniego zewnę-lizuego środowiska, które dziecko inoże wewnętrznie odtwo-i yr. Są dwa słowa, które wyznaczają stosunek dziecka do lodowiska: naśladowanie i wzór. Dziecko w tym czasie nieświadomie naśladuje; konieczne jest więc wtedy stworzenie odpowiedniego środowiska wychowawczego, aby to, co dziecko naśladuje, miało także moralną wartość.

II faza rozwoju i wychowania obejmuje okres między 7 a 14 lokiem życia; jest to okres trwający do dojrzałości płciowej. Najsilniej wtedy oddziałują symbole i obrazy. Jest to okres wyzwolenia się ciała eterycznego. Odpowiednie działania wy-i howawcze muszą wtedy uwzględnić to, co zdolne jest przyjąć ciało eteryczne. W tym okresie wzrasta zasadniczo rola nauczyciela, który staje się wówczas dla dziecka autorytetem właściwego postępowania i wartościowania. Dziecko w tym wieku odczuwa naturalną potrzebę autorytetu, bowiem nie jest ono jeszcze wtedy zdolne pojąć całej złożoności świata, ani podjąć w pełni samodzielnej oceny. Wszystko, co w tym wieku przychodzi do dziecka od świata, zdaniem R. Steinera, musi przejść przez nauczyciela. Zdolność do własnej oceny tego co prawdziwe i nieprawdziwe, dobre i złe — możliwe jest dopiero wtedy, gdy wcześniej odpowiednia wiedza o świecie zostanie przekazana dziecku przez godny szacunku autorytet.

Świat stawia dziecku wiele pytań, na które nie umie odpowiedzieć i dlatego jest rzeczą naturalną, że takiej odpowiedzi oczekuje od nauczyciela, który reprezentuje w tym okresie dla dziecka „porządek świata". Nie może on w żadnym wypadku zawieść dziecka. Jest to szczególnie ważne około 12 roku życia, gdy dziecko — jak to określił R. Steiner — „przekracza Rubikon", to znaczy pragnie zobaczyć rzeczywistość, która znajduje się za nauczycielem.

Kolejną ważną datą jest 14 rok życia — początek III fazy — gdy w młodym człowieku wyzwala się ciało astralne. Są to