31817 P4290165

POSTULATY BADAWCZE I METODOLOGIA

poMęcony stereotypom prowadził w ostatnich latach Andrzej de Lazari 1 ramach Polskiego instytutu Spraw Międzynarodowych*¹. Jednakże w projekcie tym skoncentrowano się po raz kolejny na rekonstruowaniu kmtałtu stereotypów i katalogu wzajemnych uraz. Nadal brakuje pogłębionych studiów nad tworzeniem się tych stereotypów i drogami ich krążenia Bp upowszechniania poprzez literaturę, edukację szkolną etc.

Brakuje też próby syntezy polityki wyznaniowej państwa rosyjskie-j& nie tylko wobec Kościoła katolickiego, ale także wobec innych wyznań, pczegółnie unitów. Oczywiście wydano sporo prac przedstawiających nowe ujęcia (m.in. wydawnictwa źródłowe i opracowania ks. prof. Michała Radwana²² czy prace Hanny Dylągowej²³ i Krzysztofa Lisa²⁴), a także źródeł, ale wciąż nie mamy ogólnej wizji tej polityki. Tak więc byłoby warto postawić także postulat badań porównawczych obejmujących całokształt polityki rosyjskiej wobec różnych wyznań. Potrzebujemy również całościowego zbadania dziewiętnastowiecznej polityki wschodniej Stolicy Świętej oraz porównania sytuacji Kościoła katolickiego na ziemiach polskich i w innych krajach Europy. W badaniach nad rolą katolicyzmu warto szerzej uwzględnić także studia porównawcze dotyczące np. stosowanych w innych państwach modeli polityki wyznaniowej oraz inspiracji i przenoszenia tych rozwiązań do polityk poszczególnych zaborców. Paradoksalnie, nieraz znacznie więcej w tej kwestii wnoszą interpretacje, które proponują historycy spoza Polski. Np. w tej chwili przygotowywana jest do druku praca rosyjskiego historyka z Petersburga Michaiła Dołbiłowa Russkij kraj, czużaja wiera, dotycząca polityki wyznaniowej państwa rosyjskiego na przykładzie guberni litewskich i białoruskich, czyli tzw. Kraju Północno-Wschodniego, po powstaniu styczniowym. Ogromną zaletą tej książki może być próba ujęcia problematyki polityki wyznaniowej Rosji w perspektywie porównawczej. Wiem, że autor z wnikliwością zastanawiał się nad źródłami pewnych strategii politycznych wykorzystywanych przez państwo rosyjskie. Ciekawe są jego hipotezy o przejęciu przez dziewiętnastowieczne władze Imperium tradycji polityki wyznaniowej, wypracowanej jeszcze w czasach Piotra Wielkiego w postaci brutalnych posunięć wobec Cerkwi prawosławnej, a szczególnie wobec raskolników na początku XVIII w.

21    Zob. m.in.: Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, red. A. de Lazari, Warszawa 2006; Dusza polska i rosyjska (od Adama Mickiewicza i Aleksandra Puszkina do Czesława Miłosza i Aleksandra Sołienicyna). Materiały do „katalogu” wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, red. A. de Lazari, Warszawa 2004.

22    Oprócz szeregu wydawnictw źródłowych zob.: M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, Lublin 2004.

23    H. Dytągowa, Dzieje Unii Brzeskiej (1596-1918), Warszawa-Olsztyn 1996.

24    K. Lis, Pius IX a Polska w dobie powstania styczniowego, Lublin 1996.