59735 P4290163

POSTULATY BADAWCZE I METODOLOGIA tyctt europejskiej wieku XIX. Wiąże się z tym również postulat przebada*

H wpływu tej problematyki na europejską opinię publiczna, szczególnie ■parstw rozbiorowych. 1 nie chodzi tu jedynie o szczegółowe odnotowywanie reakcji i wypowiedzi propolskich czy antypolskich, ale o istot-■ K>k zagadnienia polskiego w toczących się debatach intelektualnych, fprojowych i działaniach propagandowych wobec opinii publicznej, szczególnie w porównaniu z losami innych kluczowych dla wieku XIX fwestii narodowych, takich jak irlandzka, włoska, węgierska czy grecka.

Aby otrzymać pełne odpowiedzi na te pytania, musielibyśmy uwzględ-mi np. badania nad elitami. Istotne byłoby również odtworzenie miejsca pwestii polskiej w świadomości elit społeczeństw dziewiętnastowiecznej Europy. Jak ten obraz się zmieniał i jak mógł wpływać na stosunek do sprawy polskiej, na decyzje polityczne lub nastroje?

Epoka wojny krymskiej jest wyraźną związaną z tą problematyką luką badawczą wymagającą uzupełnienia. Być może zapełnią ją prace zrealizowane w ramach międzynarodowego projektu prowadzonego w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk, którego efektem były m.in. konferencje zorganizowane w ubiegłym i bieżącym roku.

Wątek ten związany jest też z szerszą tematyką: przydałyby się nowe opracowania i syntezy poświęcone roli Polaków i sprawie polskiej w tzw. kwestii wschodniej w wieku XIX. Na podstawie własnych poszukiwań w archiwach rosyjskich wiem, jak potężna ilość nieznanych i niewykorzystanych materiałów czeka wciąż na zainteresowanych tym badaczy. Od czasu fundamentalnej książki Ludwika Widerszala¹³ brakuje też nowszych opracowań poświęconych roli Polaków i kwestii polskiej w „wielkiej grze” mocarstw o Kaukaz.

Z tym samym kręgiem tematycznym łączy się również zagadnienie powiązania rosyjskiej polityki zagranicznej z czynnikiem etnicznym, przede wszystkim na obszarze ziem słowiańskich, zakreślanych przez wyznawców panslawizmu jako naturalny obszar rosyjskiej ekspansji, ale także na terenach uznawanych za rdzennie rosyjskie, jak Galicja Wschodnia, i łączących się z kwestią ukraińską. Świadczą o tym m.in. bogate, do tej pory niewykorzystane materiały archiwalne we wspominanym już Archiwum Polityki Zagranicznej Imperium Rosyjskiego (AWPRI).

Ostatnie lata przyniosły wypełnienie szeregu luk związanych z obszarem stosunków polsko-rosyjskich w wieku XIX, szczególnie w sferze historii myśli politycznej i historii idei. Służyły temu prace m.in. Andrzeja Szwarca¹⁴,

13    L. Widerszal, Sprawy kaukaskie w polityce europejskiej w latach 1831-1864, Warszawa 1934.

14 A. Szwarc, Od Wielopolskiego do Stronnictwa Polityki Realnej. Zwolennicy ugody z Rosją, ich    61 poglądy i próby działalności politycznej (1864-1905), Warszawa 1990.