33232 skanuj0009

Obecnie występuje kilka grup form osadniczych, których schematy przedstawia rysunek 1.

A.    Układy liniowe i liniowo-pasmowe dominują obecnie w kraju, tworząc osiedla wiejskie ciągnące się wzdłuż dróg na znacznych długościach. Szczególnie w terenach podgórskich spotyka się wsie o długości kilku, a nawet kilkunastu kilometrów, które prawie łączą się z następną równie rozciągniętą wsią. Układy liniowe biorą swój początek we wsiach zakładanych, obecnie ich zabudowa uległa już modyfikacji. Pierwotnie zagrody łączyły się ściśle z areałem gospodarstwa, obecnie w wyniku rozmaitych darowizn, podziałów czy komasacji grunty poszczególnych gospodarstw często nie sąsiadują już z zagrodą.

B.    Wsie o zabudowie rozproszonej występują głównie we wschodniej i centralnej części kraju. Zagrody ściśle łączą się ze swoim polem, a także często położone są po środku areału.

C.    Wsie o zabudowie skupionej przeważnie mają swój początek we wsiach przyfol-warcznych i późniejszej zabudowie państwowych gospodarstw rolnych.

D.    Wsie o tradycjach miejskich charakteryzują się zabudową nawiązującą do układów urbanistycznych. Przeważnie zabudowa skupia się wokół placu, który niegdyś był rynkiem i wzdłuż rozchodzących się z niego uliczek.

E.    Osiedla podmiejskie stanowią odrębny rodzaj wsi. Wydziela się w nich zwykle zabudowa dawnej wsi i nowe osiedla domów jednorodzinnych. Są to przeważnie wsie o dużej liczbie mieszkańców.

Aktualnie prawie każda wieś pełni oprócz funkcji rolniczych, związanych z produkcją roślinną lub chowem zwierząt także inne pozarol-

MIASTO

Rys. 1. Formy osiedli wiejskich: A - układ liniowo-pasmowy, zabudowa wzdłuż głównej drogi, B - zabudowa rozproszona, C -wieś wielodrożnica, po środku dawny układ owalnicy, D -dawne miasteczko z rynkiem i rozchodzącymi się uliczkami, E - osiedle podmiejskie przy drodze wylotowej z miasta

nicze funkcje, które wiążą się ściśle z infrastrukturą tak społeczną jak i gospodarczą. W wielu wsiach ludność rolnicza, tj. utrzymująca się ze źródeł rolniczych stanowi połowę, a nawet mniejszą część ogółu mieszkańców. Wsie stają się wielofunkcyjne, a postępujący proces upodobniania się wsi do miasta określa się jako urbanizację.

Rozdział 3

ZABUDOWA WSI

3.1. Budownictwo zagrodowe

Od stuleci podstawowym elementem składowym wsi były rolne gospodarstwu chłopskie łącznie z siedliskiem. Pod względem powierzchni gospodarstwo taklu zajmowało działkę zagrodową zwaną też siedliskową oraz określoną powior/ch nię użytków.

Działka zagrodowa obejmuje teren przeznaczony pod zabudowę, tj dom mieszkalny, budynki inwentarskie i budynki gospodarcze oraz obiekty pomocni cze. W obręb działki wchodzi też ogród i sad przydomowy [2].

Powierzchnia działki zagrodowej wiąże się z wielkością gospodarstw.i, Im większy areał tym więcej potrzeba budynków, maszyn, a zatem i działka powinna być większa. Front działki przylegający do drogi zwykle ogranicza się do 35 iii /o w/ględu na koszty urządzenia drogi wraz z biegnącymi równolegle instalacjami Dla gospodarstw o ok. 20 ha użytków rolnych działka zajmować powinna ok. 25 arów, np. prostokąt o bokach 35 m frontu i 71 m długości.

Pod względem zagospodarowania przestrzennego działkę zagrodowy niożna podzielić na trzy części, które obejmują następujące budynki i urządzenia

•    część zabudowaną, w tym budynki mieszkalne, inwentarskie, m.in obuty, chlewnie, stajnie, kurniki, budynki składowo-gospodarcze, jak: stodoła, mngn zyny, garaże na samochody i ciągniki, wiaty na maszyny rolnicze;

•    część komunikacyjno-gospodarczą obejmującą podwórze gospodarc/o, kiom ••.tanowi zarazem plac manewrowy i postojowy, przejazdy, przejścia oiaz ui/ą <l/.enia i obiekty pomocnicze, jak: studnia, silosy, gnojownia, zbiorniki nioo/y :;l.ości i inne;

•    część uprawową, w tym ogródek ozdobny często usytuowany przed lionlnm domu i nazywany przedogródkiem, zieleń wypoczynkową, ochronną w lormlo krzewów, żywopłotów i nasadzeń w/dłuź granicy działki oraz warzywnik i sad, jako uprawy użytkowo