35555 IMG41 (2)

Rysunek 8.92

Poproch cetymak Bupaluspiniańus L.: A - złoze jaj po wylęgu gąsienic (fot. B. i Z. Schnaider), B - gą. sienica (wg Nunberga, 1964), C - poczwarka (wg Kapuścińskiego, 1972)

Tabela 8.11

Szerokość głowy gąsienic poprocha cetyniaka w kolejnych stadiach wzrostowych

Stadium	I	II	III	IV	V	VI
Szerokość głowy (mm)	0.3	0,6	1.2	1.2	1.9	2.6

pasku z. każdej strony ciała. Wyrośnięta gąsienica osiąga 30 mm długości. Szerokość głowy zmienia się w kolejnych stadiach larwalnych od 0.3 do 2,6 mm (lab. 8.11).

Początkowo gąsicniczka żeruje na starych igłach, wygryzając w nich podłużne rowki szerokości głowy, a od I lub II linienia ogryza brzegi igieł, pozostawiając nienaruszony nerw środkowy i nasadę igły (rys. 8.93). W przypadku uszkodzenia przez larwy I i II stadium kanału żywicznego igły. wydzielająca się obficie żywica może powodować zwiększoną śmiertelność gąsienic, zwłaszcza przy pogodzie deszczowej. W czasie suszy jest

Rysunek 8.93

Igły sosny uszkodzone zerem wyrośniętych gąsienic poprocha cetyniaka (wg Schnaidera i Śliwy, 1971)

odwrotnie, wyciek żywicy sprzyja żerowaniu larw. Gąsienice żerują do późnej jesieni. Zer gąsienic odbywa się przeważnie w nocy; w dzień gąsicniczki siedzą w pozie maskującej wzdłuż igły. ich obecność zdradza jedynie występ głowy. Uszkodzone igły żółkną, a na jesieni stają się brunalnobrązowe. pokryte żywicą. W ciągu swojego rozwoju gąsienica zjada 3.5 g igieł.

Kał gąsienic jest drobny, nieregularny, wicloboczny. kształtem przypominający opiłki. Niestrawione części igieł, rozmieszczone w grudkach kału bezładnie, są widoczne gołym okiem.

Na przebieg żeru i rozwój gąsienic duży wpływ ma pogoda drugiej połowy lata. a także jesieni, kiedy żeruje IV-V stadium larwalne. Występujące w tym czasie zbyt wczesne chłody i opady utrudniają zakończenie żeru. natomiast ciepła i długa jesień wpływa na wzrost wagi poczwarek i płodność wylęgających się z nich samic. Dlatego właśnie sprzy łający rozwojowi poprocha cetyniaka przebieg pogody w kilku następujących po sobie latach może być przyczyną inicjującą gradację lego szkodnika.

W końcu października, a nawet w grudniu gąsienice opuszczają sic na pr/ęJ/y z drzew, sporządzają kolebkę w warstwie próchnicznej gleby, rzadziej w glebie mineralne;, i tam wkrótce pr/epoczwarczają się. Pod okapem korony poczwarki są rozmieszczone nierównomiernie. Poczwarka jest początkowo oliwkowoziclona. następnie rdzawohrunanu z oliwkowym odcieniem skrzydeł. Krcmaster zakończony pojedynczym kolcem Dlugosc poczwarki od 7 do 15 mm (rys. 8.920. Poczwarka zimuje, a do jej rozwoju wymagana icsi suma ciepła 321"C, przy progu rozwojowym 5'C. Generacja poprocha cetyniaka ;est zawsze jednoroczna.

Poproch cetyniak występuje w borach sosnowych i mieszanych z ud z ter .o, > w środkowej i północnej Europie, na Kaukazie, na znacznej części Syberii, w g. • V ju. W Polsce głównie na niżu i w górach do 600 m n.p.m.

Pierwotne ogniska gradacyjnc tworzą się w rozległych, litych i icdiiow wosianach sosnowych II—IV klasy wieku (rys. 8.94). l.ubi obszary suche i cieple -n opadów rocznych 500-700 mm. Gradacja trwa około 8 lat 15 lal lazs wstępnci » s tmgradacji; lub 7 (5+2) lub 9 (5+4)|. W Polsce do gradacp poprocha ccts mak .. najczęściej na Pomorzu Zachodnim i w Borach Tucholskich (m.in. » latach I ~so