35882 skanuj0087 (15)

17S Socjologia ekonomiczna

17S Socjologia ekonomiczna

(<*U ,

nyn. o [Afctl, inne p> ~ dyscyplin

9. o

/'na dodatek .cwielc wspól

ryczn.-\ (npostcrioryczną) o charakterze indukcyjnym - uogólnienia oraz prawa nauki siara się formułować opierając się na faktach, na podstawie badania rzeczywistości społecznej, a nic w wyniku spekulacji typu apriorycznego. (Tym niemniej należy mieć na uwadze, że przyjmowane implicite założenia poznawcze i ontologicznc wpływają w znacznej mierze na uzyskiwane rezultaty procesu badawczego. Z tego względu przedstawiony podział nic może być ujmowany absolutystycznic).

W obrębie socjologii wypracowane zostały dosyć liczne stanowiska teoretyczne. Wymienić tu można np. funkcjonalizm, teorię konfliktu, intcrakcjonizm symboliczny, clnomctodołogię, teorię działań społecznych, teorię ról, teorię zmiany i rozwoju społecznego oraz inne. Jak widać, kryteria wyodrębniania poszczególnych ujęć teoretycznych są dosyć zróż.nicowanc. Wewnętrznie zróżnicowana jest także sama socjologia. Wielość stanowisk teoretycznych skłania niektórych autorów [A. Lipski, K. Łęcki 1992, s. 165-192] do powątpiewania w istnienie jednolitej perspektywy socjologicznej (zamiast o socjologii należałoby raczej mówić o socjologiach). Z tego względu wyodrębnianie w ramach innych dyscyplin tzw. perspektywy socjologicznej czy wyjaśniania socjologicznego wiąże się często z nadmiernym uproszczeniem i nic uwzględnia pluralizmu teoretycznego występującego w socjologii. Warto podkreślić, że w ujęciach tych socjologia występuje najczęściej w wersji zdroworozsądkowej - jej założenia .^ukazali i poddali krytyce William I. Thomas 'Florian Znaniecki [1976]. „Socjologiczny Widzenia’’ utożsamiany jest często ^"-•♦alizmem oraz determinizmem '^^..Społeczeństwo’’ - uj-“■'ść, bez uwzględ-'^owanc jest .inik wply-j zjawiska.

nego z samą socjologią, zwłaszcza . e współczesnymi kierunkami w jej obrębie. (A.S.)

/.oh. działanie społeczne, interakcja, kultura, mitologia społeczeństwa, rola społeczna, rozwój społeczny, mchy społeczne, socjalizac ja, socjo-tcclinika, społeczeństwo, subdyscypłiny w socjologii, więź społeczna, zbiorowość społe czna.

Literatura:

Lipski A., Łęcki K., 1992, Perspektysocjologii kultury artystycznej, PWN, Warszawa. Metodologiczne podstawy socjologii (wybór tekstów), 1975, tłum., oprać, i red. I’. Sztompka, UJ, Kraków.

Pucek Z... 1990, Pluralizm ąwilizat yjny jako perspektywa myśli socjologicznej (Na przykładzie pogt([dów F. Konecznego i F. Znanieckiego), AC w Krakowie, Krakó .v.

Szmatka J., 19S9, Czy kryz)'s w mik-osocjolo-git?, „Studia Socjologiczne", nr t(l 12). S/matka J., Lovaglia M.J., Mazur J., 1996, Znaczenie metody u> teorii socjologicznej. Modyfikacja koncepcji Bergera, Wagnera i Zcldi-tcha kumulatywnego rozwoju wiedzy socjologicznej, „Studia Socjologiczne", nr 2(141). Thomas W.I., Znaniecki F., 1976, Chłop polski w Europie i /Imcryce, t. 1, Lut. Spóldz. Wydaw., Warszawa.

Socjologia ekonomiczna (socjologia życia gospodarczego), jedna z subdyscyplin socjologii, badająca wzajemne zilcżności i oddziaływania występujące między zjawiskami ekonomicznymi (gospoc arczymi) a społecznymi. Jak się podkreśla, zjawiska ckonomiczno-gospodarczc w znacznym stopniu wpływają na przebieg wielu iroccsów społecznych. W skrajnej postaci st tnowisko to przyjmuje formę detenninizmu lub redukcjonizmu ekonomicznego, u którym wszystkie zjawiska i procesy spoi :cznc zależne są „w ostatniej instancji” od ekonomii i gospodarki. Do tego nurtu zaliczana jest często teoria marksistowska.

Dosyć często wskazuje się jednak na odwrotny kierunek oddziaływań. Czynniki społeczne, warunkując przebieg działań podejmowanych przez jednostkę li b grupę, wpływają tym samym w istotny sposób na kształt procesów ekonomicznych. Postawy, wzory zachowań, normy i wartości kulturowe, kształtując podmiotowe działania, wywierają zarazem realny wpływ na zachodzące procesy ekonomiczne. Szeroko znana jest teza Maxa Webera, ukazująca wpływ etyki protestanckiej na rozwój gospodarki kapitalistycznej. Stanowisko to, pomimo że do dzisiaj wzbudza liczne kontrowersje, stanowić może ilustrację oddziaływania zjawisk społecznych na ekonomiczne. Innym przykładem jest mechanizm snrnospclniają-cych się proroctw (przepowiedni). Czynniki subiektywne, traktowane niejednokrotnie jako „mało ważne”, mogą przesądzać o powodzeniu skomplikowanych przedsięwzięć ekonomicznych, takich jak np. reforma gospodarki czy transformacja systemowa.

Z tego rn.in. względu w obrębie socjologii ekonomicznej podejmuje się badania dotyczące społecznych postaw wobec zróżnicowania ekonomicznego. Próbuje się np. ustalić, do jakiego stopnia istniejące różnice są tolerowane, a kiedy i przez jakie środowiska traktowane są one już jako przejaw niesprawiedliwości [Polacy'90... 1991]. Zróżnicowanie ekonomiczne stanowi jeden z podstawowych elementów podziałów klasowych. Jednakże kryteria wyłącznic ekonomiczne nie pozwalają na wyodrębnienie klas społecznych [R. Dyoniziak 1989, s. 10-45]. Należy uwzględniać również czynniki o charakterze społecznym, kulturowym i świadomościowym. Ten sposób podejścia widoczny jest wyraźnie u czołowych przedstawicieli lego nurtu - Karola Marksa, Maxa Webera, Stanisława Ossowskiego i in.

W obrębie socjologii ekonomicznej zmierza się także do ukazania społecznych następstw zachodzących procesów ekonomicznych. Georg Simmel, charakteryzując mentalność mieszkańców wielkich miast, podkreśla społeczne następstwa gospodarki pieniężnej, prowadzącej do rzeczowości w traktowaniu łudzi i przedmiotów, sprowadzaniu różnic jakościowych do ilościowych, „niwelacji" wartości (pieniądz staje się wspólnym mianownikiem wszystkich wartości) [G. Simmel 1975, s. 520]. C/.ęMn podkreśla się, że pieniądz pełni nic tylko funkcję utylitarną, lecz także symboliczna Traktowany jest on nierzadko jako wskaźnik osiągnięć. Przybiera to - jak wsknzyw.il Thorslcin Vcblcn - formę t/.w. ostentacyjnej konsumpcji, czyli konsumpcji na pokaz. (A.S.)

Zob. homo occonomiciis, klasy społeczne, t“f-porntywizm, samospelniająee się przepowiednie, siyI życia.

Literatom:

Dyoniziak IŁ, 1989, Socjologia systematyczno w zarysie, AL w Krakowie, Kraków.

The llatulbook of Hconomic Soctnlnyy, \'j'i l N.J. Smolser, IŁ Svcdborg (cils), 1'riMCelnn Univ. Press, Russcl Sagę Foundation, Princeton, New Jersey, Mew York.

Polacy '90. Konflikty i zmiana (raport z bailati empirycznych). 1991, praca zbiorowa. IIV, PAN, Warszawa.

Simmel G., 1975, Socjologia, PWN. Warszawa Vcblcn T., 1971, Teoria klasy próżniaczr/. PWN, Warszawa.

Socjologia fenomenologiczna, zob. socjologia życia codziennego.

Socjologia krytyczna, zob. przemoc symboliczna, wyobraźnia socjologiczna.

Socjologia kultury, zob. kultura w zn. 2.

Socjologia miasta, zob. morfologia społeczna.

Socjologia problemów społecznych, zob/problcmy społeczne.

Socjologia rozumiejąca, orientacja teo-rctyczno-mctodologiczna zapoczątkowana przez Maxa Webera. W ujęciu tym podkreśla się, że zasadniczą cechą wyjaśniania zjawisk społecznych (a zwłaszcza działań) jest tzw. rozumienie (Versichen). Oznacza ono próbę poznania motywów, celów, dążeń, postaw i wartości, którymi kieruje się działający podmiot (aktor). Tylko w ten sposób badacz moZc zrozumieć w pelm czyjeś działania. Rozumienie jest jedną z osobliwości nauk społecznych [S. Ossow-