36215 wstęp do teorii polityki img 75

dinović dzielą instrumenty polityki zagranicznej państ wa na: dyplomację, instrumenty ekonomiczne, silę militamąoraz propagandę¹⁰.

Robert L. Wendzel stosuje zbliżony podział, choć zamiast dyplomacji jako instrumentu polityki zagranicznej proponuje on negocjacje, a propagandę traktuje jako część składową instrumentu komunikowania (communicahonf'. Howard Lcntncr wyróżnia pięć rodzajów instrumentów polityki zagranicznej: polityczne, dyplomatyczne, informacyjne, ekonomiczne i militarne¹³.

Zupełnie inaczej kwestię instrumentów' polityki zagranicznej traktują znani badacze Harold i Margaret Sprout oraz Raymond Aron. II. i M. Sprout wyróżnili następujący podział: 1) instrumenty pozaiudzkic (non human Instruments), które obejmują: aparat informacji, idee normatywne, informację techniczną, aparat przymusu i zniszczenia oraz inne dobra, takie jak: żywność, surowce, maszyny, artykuły konsumpcyjne trwałego użytku; 2) instrumenty ludzkie (human Instruments), które obejmują: agendy rządowe i ich personci: dyplomatyczny, wojskowy, informacyjny i inny; instytucje pozarządowe i prywatne oraz ich personel: bankowy i ubezpieczeniowy, oświatowy, techniczny, dziennikarski i inny¹³. Natomiast znany socjolog, filozof i politolog, lwórca„teorii wojny i pokoju”-Raymond Aron zastosował podział dualistyczny środków'polityki zagranicznej, do których zaliczył siłę i potęgę¹⁴.

Dla wyodrębnienia rodzajów środków międzynarodowego oddziaływania państw można więc posłużyć się kilkoma kryteriami. Niewątpliwie najbardziej znanym i często stosowanym jest kryterium przedmiotowe, które pozwala wyróżnić następujące środki polityki zagranicznej państwa: polityczne, ekonomiczne, wojskowe, kulturowo-ideologiczne oraz inne, takie jak: wywiad oraz udział państw'a w wielostronnych operacjach pokojowych.

Lista ta nie jest zamknięta. W literaturze naukowej można spotkać także wyodrębnienie np.: środków normatywnych (prawnych)¹³, ale wydaje się, że można zrezygnować z wyodrębnienia tej grupy, bowiem zastosowanie każdej grupy

¹⁰    Vukadinović, op.cit., s. 296-340; Joseph Franke], InternationalRelations in a Changing World, Fourth F/dition, Oxford: University Press Oxford 1988, s. 130-159; Kalevi J. Holsti, Internationa! Politics: A Frameworkfor Analysis, Sixlh Edition, Englewood Cliffs: Prentice-Hall 1992, s. 132-265. Podobnego podziału dokonujątakże: Charles O. Lerche, Jr., Abdul A. Said, Concepts ofInternational Politics, Wyd. 2, Englewood Cliffs: Prentice-Hall 1970, s. 78-97. Por. Jan Winiecki, „Instrumenty polityki zagranicznej państw”, Studia Nauk Politycznych, 1975, nr 20, s. 61-77.

¹¹    Robert L. Wendzel, International Politics: Policymakers and Policymaking, New York: John Wiley & Sons 1981, s. 237-353.

^łi Howard H. Lcntncr, Foreign Policy Analysis: A Comparative and Concepiuul Approach, Columbus: Charles E. Nerrill Publishing Company 1974, s. 216.

¹³ Harold Sprout, Margaret Sprout, Foundations of International Politics, Van Nostrand Princeton 1962, s. 143.

¹¹ Raymond Aron, Pokój i wojna między narodami, Warszawa: Wydawca Centrum im. Adama Smitha 1995, s. 69-98.

¹⁵ Rysińska, op.cit., S. 84; Roman Kuźniar, Prawa człowieka: prawo, instytucja, stosunki międzynarodowe, Warszawa: Scholar 2000, s. 339-342.