37240 Zasady Wykładni Prawa L Morawski6

■ ■ Zasady wykładni prawa ■ ■ *

interpretacyjne dotyczące praw konstytucyjnych rozstrzygać należy na korzyść jednostki, wskazują na zasadność szerokiej wykładni pojęcia «sąd» użytego w art. 79 Konstytucji, obejmując nim także Trybunały” (postanowienie TK z 25 stycznia 2005 r., Ts 109/04, OTK-B 2005/1/38). Nawiasem mówiąc już w latach 80. ub. wieku NSA sformułował zasadę in dubio pro libertate w jej kanonicznej postaci: „Wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść obywatela, jeśli nie stoi temu na przeszkodzie ważny interes społeczny; tylko takie bowiem postępowanie może pogłębić zaufanie obywateli do organów Państwa (art. 8 k.p.a.)” (wyrok NSA z 23 września 1982 r., II S.A. 1032/82, ONSA 1982/2/91)¹/ Z kolei SN w postanowieniu SN z dnia 9 maja 2007 r. (II CSK 25/2007, LEX nr 298925, Biul SN 2007/9) wskazuje, że reguła in dubio pro libertate implikuje, iż wszelkie zakazy i ograniczenia zasada wolności działalności gospodarczej (art. 22 Konstytucji) powinny być wyraźnie ustanowione.

Należy uważać, iż reguła in dubio pro libertate należy do podstawowych kanonów wykładni prawa w społeczeństwach demokratycznych i jako taka powinna być powszechnie stosowana przez sądy i inne instytucje państwowe we wszystkich gałęziach prawa¹⁴. Może właśnie w tym miejscu powołać należy twierdzenie NSA, że „w demokratycznym państwie prawa nie ma i nie może być a priori założonego prymatu interesu ogólnego nad interesem jednostkowym” (wyrok NSA z 17 czerwca 1996 r., IV SA 578/96). Reguły in dubio pro reo oraz in dubio pro tributańo, to nic innego jak aplikacje reguły in dubio pro libertate na gruncie prawa karnego i podatko-wego^,s. O jeszcze innej aplikacji reguły in dubio pro libertate wspomina

¹³    Cyt. za E. Smoktunowicz, Orzecznictwo SN i NSA. Kodeks postępowania administracyjnego, Warszawa 1994, s. 46.

¹⁴    Warto jednak przypomnieć, że już E. Waśkowski wskazywał, że „gdy norma nakłada na obywateli jakiekolwiek obowiązki, ograniczenia [...] to należy ją tłumaczyć w sensie łagodniejszym, wychodząc z domniemania o miłosierdziu ustawodawcy, który nie ścieśnia wolności i samodzielności obywateli [...] bez rzeczywistej potrzeby” (Teoria wykładni prawa cywilnego, Warszawa 1936, s. 116) oraz powoływał się na następującą dyrektywę: „Norma dwuznaczna nie może być tłumaczona na niekorzyść tego w czyim interesie została wydana, gdyż to przeczyłoby jej celowi” (s. 117).

¹⁵    7daniem R. Mastalskiego również w prawie administracyjnym obowiązuje zakaz stosowania analogii na niekorzyść jednostki - por. R. Masttdski, Prawo podatkowe, Warszawa 2000, s. 114; E. Łętowska wspomina zaś o regule interpretacji korzystnej dla konsumenta - por. Kilka uwag o praktyce wykładni, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2002/1, s. 57. Reguła in dubio pro libertate jest również stosowana w interpretacji przepisów prawa wspól-

■smm 186