37524 Zdjęcie1218 (2)

C¹y¹ ich drobne priyczynki w wi.lWl¹ twory I zbiorowe ¹•-

Wizerunek człowieka nowej cywilizacji, jakil_

nakreślił Znaniecki, był w gruncie rzeczy bar-dzo podobny do wizerunku Jednostki twórczej, który dali autorzy Chłopa polakicpo, przeciw stawiając ją filistrowi i cyganowi. Ci ludzie idealni mieliby zdobywać    rozmach twór

czy i samodzielność społeczną bez buntu przeciwko ustalonym porządkom i bez łamania norm, wiążących ich ze środowiskiem...’' ¹•

Ta wycieczka w stroną „utopii’¹ Znanieckiego oddaliła nas bardzo od problemów jego socjologii, ponieważ - jak powiedzieliśmy - ta,

zorientowana prospektywistyczme i ożywiona ideą twórczości filozofia kultury stanowiła z założenia odrębny nurt docieka¹ autora Wstępu da socjologii. Nurtu tego nie należy jednak przeciwstawiać zbyt mocno nurtowi socjologiczno teoretycznemu. Nie trzeba zapominać, że oba rodzaje dociekań odnosiły się do dwóch stron tego samego życia społecznego, które Znaniecki umieścił pomiędzy biegunami twórczości i przyczynowoścL W istocie, ani filozofia kultury nie może się obejść bez socjologii, ani socjologia bez filozofii kultury, albowiem „(...) czyn-ności twórcze i procesy przyczynowe współistnieją w życiu, łączą się i krzyżują bez racjonalnego porządku” ². Jeżeli tak jest, rozróżnienie czy nawet przeciwstawienie, które wprowadziliśmy w tym rozdziale, nie może być absolutne. Co więcej, sam Znaniecki w późnych NauHacH o kulturze wyraźnie rozszerzył uprawnienia socjologów, stawiając im zadania, wykraczające daleko poza to, co można byłoby nazwać odkrywaniem prawd naukowych czy nawet technologią społeczną w dawnym rozumieniu. Ciekawe, że wraz z tą zmianą socjolo-

gis uzyskała (w tym dziele) tytuł podstawowej nauki o kulturze, którego dawniej Znaniecki uparcie jej odmawiał- Być może. była to zapowiedź jakiejś nowej koncepcji socjologii i jej zastosowań praktycznych, koncepcji. której Znaniecki nie zdołał już opracować.

Tak czy inaczej „problem idealnej organizacji

społecznej** - postawiony w Ok topie polakim

- nie został rozwiązany. W istocie rzeczy, po

kilkudziesięciu latach, podczas których socjologia - również dzięki Znanieckiemu - dokona

ła niemałego postępu, mógłby on powtórzyć to samo sformułowanie: „Jest to najstarszy i wykazujący największą rozpiętość problem socjologiczny. leżący na granicy między teorią i praktyką. Ozy istnieje jedna doskonała forma organizacji, która zjednoczyłaby najszerzej pojęty indywidualizm z najsilniejszą społeczną spójnością, która wykluczyłaby jakąkolwiek anormalność, czyniąc użytek z wszystkich ludzkich skłonności, która by zgodnie powiązała najwyższą efektywność z największym szczęściem ? Jeśli możliwa jest jedna i tylko jedna taka organizacja, czy wytworzy się ona automatycznie. w wyniku walki pomiędzy kulturami i jako wyraz prawa ewolucji drogą doboru naturalnego, tak że w końcu «historia świata okaże się trybunatem świata*? Czy taka organizacja musi powstać w wyniku świadomej i racjonalnej techniki społecznej modyfikującej historyczne warunki i podporządkowującej wszystkie kulturalne różnice jednemu doskonałemu systemowi? Czy przeciwnie, nie jest możliwy taki jedyny w swoim rodzaju ideał? Być może, istnieje wiele form doskonalej organizacji ^sP°/^e; czeństwa, a skoro nie można przezwycięzyc zróżnicowania narodowych kultur, każdy naród powinien próbować po prostu doprowad^ swój własny system do najwyższej dMkonałofci. ko-rt^ając z doświadczeń innych, bez wnictwa- W tym przypadku można by położy

179

1

*• ŁTCP, 8. 363.

2

ŁTCP. 8. 346. “ UCZ, 8. VL