38533 new 4 (4)

w

1. Podstawowe wiadomości o gwintach

1.1. Uwagi wstępne

Połączenia gwintowe są rozłącznymi połączeniami kształtowymi, w których siły tarcia zabezpieczają złącze przed luzowaniem. Powierzchniami roboczymi gwintu są powierzchnie wzajemnego stykania się występów (grzbietów) i bruzd (rowków) dwu nagwintowanych elementów. Powierzchnie gwintowe powstają w zespole śruby i nakrętki — dwu elementów stanowiących kinematyczną parę śrubową. Gwint na śrubie (gwint zewnętrzny) powinien dokładnie odpowiadać gwintowi w nakrętce (gwint wewnętrzny), zarówno co do geometrii zarysu, jak i skoku oraz kierunku pochylenia linii śrubowej.

Spośród połączeń rozłącznych, połączenia gwintowe mają największe zastosowanie. Pierwsze śrubowe połączenia pojawiły się prawdopodobnie w czasach Archimedesa i były stosowane w prasach winnicznych. Gwinty w tych prasach wykonywano ręcznie. W XVI w. zaczęto stosować prostsze metody opisane przez Leonai'da da Vinci, polegające na odlewaniu gwintowanych elementów z brązu lub miedzi. Później gwinty wykonywano przez nawijanie płaskowników na gładki sworzeń (rdzeń) śruby oraz na gładki otwór nakrętki o średnicy powiększonej o dwie grubości płaskownika a następnie ich przypajanie.

Inna metoda polegała na nawijaniu płaskownika na sworzeń śruby i przypajaniu oraz odlewaniu nakrętki z łatwo topliwych stopów, w której jako rdzeń odlewniczy służyła wcześniej wykonana śruba.

Pojawienie się tokarki na przełomie XIX i XX w. stworzyło możliwości wykonywania gwintu dokładnego o dowolnych zarysach. Obecnie gwinty w warunkach warsztatowych wykonuje się przez nacinanie za pomocą gwintowników (nakrętek) i narzynek (śrub), przez toczenie na tokarkach i rewolwerówkach bądź przez frezowanie. Śruby, wkręty czy nakrętki wytwarzane wielkoseryjnie wykonywane są na wyspecjalizowanych, przeznaczonych wyłącznie do tego celu automatach-gwinciarkach. Najbardziej wydajną i najbardziej ekonomiczną metodą jest obróbka plastyczna przez walcowanie gwintów. Gwinty walcowane są jednak