55653 new 6 (3)

14 1. Podstawowe wiadomości o gwintach

Rys. 1.3. Oznaczenia wymiarów gwintu

d₂ — średnica podziałowa gwintu zewnętrznego, d₃ — średnica wewnętrzna gwintu zewnętrznego z zaokrąglonym dnem bi'uzdy (średnica rdzenia śruby), D — średnica zewnętrzna gwintu wewnętrznego (nakrętki),

D_l — średnica wewnętrzna gwintu wewnętrznego,

D₂ — średnica podziałowa gwintu wewnętrznego,

d + P₂ 2

d,

D₂),

— średnia średnica robocza (d_s«d₂

P — podziałka gwintu,

P_h — skok gwintu, z — krotność gwintu,

y — wznios linii śrubowej (w obliczeniach określa się y dla średniej średnicy roboczej z zależności tg}> =

= Pnj'(nd_s)),

a — kąt gwintu (a = a_r+a_p, w gwintach symetrycznych a_T = a_p = aj 2),

o_r — roboczy kąt boku (roboczej powierzchni, przejmującej obciążenie osiowe), o_p — pomocniczy kąt boku,

H — wysokość zarysu ostrego (teoretycznego), t„ — d — d₂ — wysokość zarysu nominalnego gwintu zewnętrznego (śruby),

t'g = D — D₂ — wysokość zarysu nominalnego gwintu wewnętrznego (nakrętki),

t„ = d — D₂ — głębokość skręcenia (głębokość nośna gwintu),

N — długość skręcenia.

Wszystkie wymiary gwintów znormalizowanych są określone w zależności od podziałki gwintu P. Podstawowym wymiarem gwintu jest jego średnica znamionowa. Dla gwintów walcowych jest nią najczęściej średnica zewnętrzna gwintu zewnętrznego.

W każdym rodzaju gwintów wyróżnia się podstawowy szereg gwintów zwykłych, w których określonej średnicy znamionowej przyporządkowana jest określona podziałka. Gwinty o podziałce mniejszej od podziałki gwintu zwykłego (przy tej samej średnicy znamionowej) są gwintami drobnozwojnymi, a o podziałce większej gwintami grubozwojnymi. Gwinty drobnozwojne stosuje się, gdy obciążenie złącza gwintowego jest niewielkie i wymagane jest małe osłabienie elementów gwintowanych (np. nacinanie gwintu na rurze cienkościennej). Gwinty te pozwalają na dokładniejszą regulację wzajemnego położenia elementów łączonych, a dzięki płytszym nacięciom tworzą łagodniejszy karb. Istotne jest to zwłaszcza dla złącz poddanych działaniu obciążeń zmiennych. Wadą ich jest mała odporność na zużycie i uszkodzenia mechaniczne. Gwinty grubozwojne stosuje się, gdy złącze ma przenosić duże obciążenia statyczne. Rozkład obciążeń na poszczególne zwoje gwintu (zwojów tych jest mniej niż w gwincie zwykłym) jest w gwintach grubozwojnych bardziej równomierny.

1.4. Rodzaje zarysów gwintów

Zależnie od kształtu linii tworzącej zarys gwintu rozróżnia się gwinty: trójkątne, trapezowe, prostokątne i okrągłe.

Gwinty trójkątne (rys. 1.4a) są najbardziej rozpowszechnione. Odznaczają się one największą wytrzymałością i są najbardziej odporne na samoczynne luzowanie. Stosuje się je we wszelkiego rodzaju połączeniach złącznych, nie stosuje zaś w połączeniach ruchowych ze względu na małą sprawność i złe środkowanie.

Rozróżnia się gwinty trójkątne walcowe i stożkowe. Wielkości znamionowe gwintów wyrażane są w milimetrach — gwinty metryczne, bądź w calach — gwinty calowe i gwinty rurowe lub też w milimetrach i calach — gwinty Whitwortha drobnozwojne.

Gwinty trapezowe stosowane są w połączeniach ruchowych, ze względu na wysoką sprawność. Rozróżnia się gwinty trapezowe symetryczne i niesymetryczne. Gwinty symetryczne (rys. 1.4b) środkowane są na powierzchniach bocznych. Luzy na powierzchniach walcowych tworzą dogodną przestrzeń do magazynowania smaru.

Gwinty trapezowe symetryczne stosuje się w mechanizmach przenoszących duże obciążenia w dwu kierunkach (np. śruby przesuwu suportu obrabiarek), jak również w urządzeniach o małych prędkościach obrotowych i rzadko pracujących (śruby dźwigników, śruby wrzeciona zawo-