new 5

12 1. Podstawowe wiadomości o gwintach

mniej dokładne od gwintów wytwarzanych metodami mechanicznej obróbki wiórowej. Największą dokładność wykonania uzyskuje się przez szlifowanie i docieranie gwintów.

1.2. Linia śrubowa i skok gwintu

Jeśli na obracającym się ze stałą prędkością kątową to walcu (stożku) przesuwać się będzie wzdłuż tworzącej walca (stożka) punkt A ze stałą prędkością liniową v (rys. 1.1 a, b), to punkt ten wyznaczy linię śrubową

a)

Rys. 1.1. Powstawanie linii śrubowej: a) walcowej prawej, b) stożkowej prawej,

c) walcowej lewej

walcową (stożkową). Zależnie od kierunku obrotu walca (stożka) linia śrubowa może być prawa (rys. l.la, b) lub lewa (rys. l.lc). Odległość

0    jaką punkt A przemieści się w czasie jednego pełnego obrotu (do punktu A') mierzoną wzdłuż osi walca (stożka) nazywa się skokiem linii śrubowej. Rozwinięciem linii śrubowej walcowej jest linia prosta (wyobrazić sobie ją można jako przeciwprostokątną trójkąta prostokątnego nawiniętą na walec). Kąt y zawarty między styczną do linii śrubowej

1    jej rzutem na płaszczyznę prostopadłą do osi walca nazywa się kątem wzniosu linii śruboioej. Wyznaczyć go można z zależności:

(1.1)

Jeśli zamiast punktu wzdłuż tworzącej walca (środka) przemieszczać się będzie ruchem śrubowym odcinek linii dowolnego kształtu (np. linii łamanej ABC na rys. 1.2) o końcowych punktach (A i C) leżących na tworzącej walca (stożka), to powierzchnia jaką wyznaczy ten odcinek nazywa się powierzchnią gwintu.

Rys. 1.2. Budowa gwintu: a) gwint jednokrotny zewnętrzny, b) gwint jednokrotny wewnętrzny, c) gwint dwukrotny zewnętrzny

Bryla ograniczona powierzchnią gwintu i powierzchnią walca nazywa się gwintem, a element maszynowy z gwintem nazywa się śrubą lrub nakrętką zależnie od tego, czy gwint ogranicza ten element od strony zewnętrznej, czy wewnętrznej. Gwinty o prawych liniach śrubowych nazywają się prawymi, a o lewych — lewymi. Odległość między punktami A i C (rys. 1.2) linii łamanej ABC tworzącej zarys gwintu jest równa skokowi gwintu P_h• Gdy zarys gwintu jest linią wielokrotnie stykającą się z tworzącą walca (na rys. 1.2c w punktach A, C i E) o cyklicznie zmiennym przebiegu, wówczas gwint nazywa się wielokrotnym (dwukrotnym, trzykrotnym itp.). Liczba cykli zmian przyłożonego zarysu nazywa się krotnością gwintu z. Stosunek skoku gwintu P_h do krotności z nazywamy podziałką gwintu P

p =    (1.2)

T»

W gwincie wielokrotnym występy (zwoje) gwintu przebiegają równolegle. Pozwala to na szybsze dokonanie złączeń i rozłączeń połączenia. Wytrzymałość gwintu wielokrotnego jest taka sama jak gwintu zwykłego (jednokrotnego) przy jednakowych długościach skręcenia. Gwinty wielokrotne jednak łatwiej ulegają luzowaniu.

1.3. Podstawowe wymiary gwintu

Podstawowe wymiary, określenia i oznaczenia gwintu zawarte są w normie PN-85/M-02001. Do głównych parametrów gwintu należą (rys. 1.3):

d — średnica zewnętrzna gwintu zewnętrznego (śruby), di — średnica wewnętrzna gwintu zewnętrznego,