39918 Obraz
8 (8)

nych o swej potędze wyobrażeń. Nie powinniśmy pominąć tu anegdoty, zachowanej w jednej z osmańskich kronik, która dosadniej nad wszystkie opisy maluje ciemny i zuchwały sposób myślenia tych, co mieli największy wpływ na przebieg omawianego starcia. Husejn-pasza, gdy jeszcze był wezyrem, najchętniej korzystał z informacji pewnego Dibag-Muhammed-paszy, który dobrze orientował się w sytuacji panującej na przygranicznych terenach. Muhammed ten był uczestnikiem wszystkich obrad Husejna, a raz nawet został zaproszony do namiotu padyszacha. Tam Sulejman, Aga Drzwi Szczęśliwości, rzekł do Muhammeda: „Powiedz nam paszo, czy polski król jest w stanie oprzeć się potędze padyszacha?” - „Tak należy działać - odpowiedział pasza - jak gdyby był w stanie mierzyć się z nami. Jeśli jest słabszy, tym pewniej oręż najpotężniejszego padyszacha święcić będzie tryumfy”. Te słowa rozdrażniły rzezańca, który upewniał sułtana, że świat cały składa mu pokłony i nie szczędząc pochlebstw, zawsze ukrywał większość niepowodzeń wyprawy. Krzyknął więc srogo na Muhammeda: „Myśmy cię dotąd uważali za rozumnego człowieka, lecz dziś widzimy, żeś wcale nieświadomy rzeczy. Ten twój polski król, co za pies taki, żeby się miał mierzyć z władcą domu Osmanów?!” „Nigdy nie należy - skromnie odpowie pasza -błahym nawet pogardzać nieprzyjacielem. Niewierni, według słów Koranu, jeden wszędzie stanowią naród. Tę wojnę nie z jednymi więc toczymy Polakami. Niemcy, Moskale, Francuzi, Hiszpanie i Papież-jedni wspierają ich posiłkami, drudzy pieniędzmi i swymi wpływami. Wszyscy bowiem niewierni bronią całości swej wiary”. Murzyn jegomość jeszcze bardziej wpadając w zdumienie zawołał: „Cóż to! Tobie się zdaje, że obrona tych potępieńców może coś znaczyć w porównaniu z potęgą padyszacha?” Takimi właśnie argumentami rzezaniec ucinał mądre stwierdzenia Muhammada i w taki też sposób, nie przebierając w pochlebstwach, ciemni i zuchwali powiernicy padyszacha oddalali od niego prawdziwy stan rzeczy. Oni ponoszą zatem odpowiedzialność za porażkę wojsk Osmana.

dział niewiernych! To on mógł poszczycić się największą liczbą dusz kozackich wtrąconych w czeluście piekielne! Ale dzielność tego bohatera ściągnęła mu tylko wieczną nienawiść Dywanu. Za swe wielkie zasługi dla islamu nagrodzony został jedynie godnością urzędnika osmańskiego. Muzułmanie widzieli na tej wyprawie mnóstwo prawowiernych męczonych za wiarę i mimo że strona przeciwna również poniosła ogromne straty, wojsko jednak po odejściu najdzielniejszych wojowników z niechęcią słuchało swych dowódców.

Również sułtan, zrażony brakiem męstwa swych żołnierzy, zdając sobie sprawę, iż zdobycie taboru jest raczej niemożliwe, myślał już tylko o zakończeniu wyprawy. Więc skoro obie strony zbliżyły się do siebie dzięki pośrednictwu Raduła⁴⁵, jednego z bojarów wołoskich piastującego to hospodarstwo, władca osmański chętnie zezwolił na pokój. Zaczęły się zatem układy. Polacy zobowiązali się zwrócić muzułmanom twierdzę ClIOTIN, dawniej należącą do Multan, zaś w czasie rokoszu Gaszpara w wyniku zdrady wydaną niewiernym, którzy od tej pory trzymali tam załogę złożoną z trzystu ludzi. Zobowiązali się również, że powściągną Kozaków w ich skłonnościach do najazdów na posiadłości osmańskie. Jako gwarancję wypłacenia umówionej daniny, Polacy przysłali w zakład kilku ważniejszych rangą wojowników, a sułtan widząc zbliżającą się zimę, w dniu 23 księżyca zil-kade (28 września) udał się stąd do Wysokiego Progu

Szczęśliwości.

Nota bene. Godne podkreślenia jest to, że mimo ogromnych strat, jakie poniósł nieprzyjaciel w czasie trzydziestoczterodniowego oblężenia, mimo zniszczenia kraju przez ordy tatarskie, w końcu, mimo niemęstwa z jakiego Słowianie zwani Polakami znani są między niewiernymi, zdobycie taboru nie uwieńczyło osmańskiego oręża. Warto przypomnieć, że dwóch wielkich mocarzy na czele niezliczonych wojsk usiłowało tego dokonać, a w oblężonym obozie nawet nie było króla, jedynie jego młody syn dowodził znacznie skromniejszymi, niż muzułmańskie oddziałami. Ten bieg wydarzeń powinien być przykładem dla dzierżących władzę, jak bardzo potrzebna jest znajomość dziejów i jak łatwo stać się igrzyskiem dumnych i przesadzo-⁴⁵ Hospodar mołdawski.

36