78516 Obraz5 (97)

rzystej nie powinna przekraczać 0,1-0,2 mg. Wagowo oznacza się składniki występujące w badanych próbkach w większych ilościach (makroskładniki). Analiza wagowa obejmuje również metody, w których:

-    wydziela się pierwiastki w postaci elementarnej w wyniku redukcji chemicznej, np.: elektrolityczne osadzanie miedzi na katodzie (elektrogra-wimetria),

-    usuwa się oznaczany składnik w wyniku ogrzewania lub prażenia próbki, ewentualnie z jednoczesnym przeprowadzeniem reakcji chemicznej, np.: oznaczanie wody krystalicznej poprzez suszenie próbki w temperaturze 100°C.

W oznaczeniach grawimetrycznych ważny jest stosunek masy atomowej lub masy cząsteczkowej oznaczanego pierwiastka do masy cząsteczkowej związku. Stosunek ten nazywa się mnożnikiem analitycznym i wyznaczany jest z pomiaru masy. Otrzymaną liczbę należy pomnożyć przez masę osadu, aby otrzymać masę oznaczanego składnika. Przykładowo w przypadku oznaczania srebra w postaci AgCl mnożnik analityczny wynosi Ag/AgCl = 107,87/143,32 = 0,7527, zaś w oznaczaniu siarki w postaci BaS0₄ - 0,1374, itd. Im mniejszy jest mnożnik, tym dokładniejsze może być oznaczenie danego składnika, ponieważ mniejsze znaczenie mają wtedy błędy spowodowane zanieczyszczeniem osadu, błędy przy ważeniu itd. Chcąc mieć wynik oznaczenia wyrażony procentowo korzysta się z poniższego wzoru:

x = m_t F —    (3.1.1)

12

gdzie:

x - zawartość oznaczanego pierwiastka w %,

k

mi — masa zważonego osadu (g), mą — masa badanej próbki (g),

F - mnożnik analityczny.

3.1.1. Osady w analizie chemicznej

Rozróżnia się dwa podstawowe rodzaje osadów - krystaliczne i bezpostaciowe koloidalne. Osady krystaliczne charakteryzują się uporządkowaną budową sieciową. Proces tworzenia osadów krystalicznych rozpoczyna się od powstawania zarodków, utworzonych przez połączenie ze sobą niewielkiej liczby jonów związku trudno rozpuszczalnego. Warunkiem tworzenia się zarodków krystalizacji jest przesycenie roztworu, polegające na większym stężeniu substancji rozpuszczonej niż w roztworze nasyconym w identycznej temperaturze i ciśnieniu. Im trudniej rozpuszczalny jest powstający osad i większe stężenie roztworu, tym więcej powstaje zarodków.

Osady krystaliczne można podzielić na drobnokrystaliczne (np. BaS04) i grubokrystaliczne (MgNH₄P0₄). Ich tworzenie w dużym stopniu zależy od sposobu wytrącania. Jeżeli szybkość tworzenia zarodków jest wyższa od szybkości narastania kryształu, to wówczas powstaje osad drobnokrysta-liczny. W przypadku osadów grubokrystalicznych szybkość tworzenia sieci krystalicznej przewyższa szybkość tworzenia zarodków. Wzrost sieci krystalicznej jest uzależniony od szybkości tworzenia sieci krystalicznej oraz przemieszczania się jonów z roztworu do powierzchni kryształu (szybkość dyłuzji jonów). Jeśli podczas strącania istnieją warunki sprzyjające powstawaniu niewielkiej liczby zarodków, które następnie mogą powoli wzrastać, to otrzymuje się osad grubokrystaliczny, czysty, o prawidłowej sieci krystalicznej. Takie warunki gwarantuje mały nadmiar jonów strącających, dobre

47