223428109

150

Recenzje

liczbowe i rysunki. Nie można pominąć tu również faktu powiązania celów naukowych z praktyczną stroną całego problemu. Gospodarcze następstwa geomorfologicznych zmian wywołanych czynnikiem mrozu zostały w pracy wyraźnie podkreślone.

Stefan Jewtuchowicz

Uspiechi w izuczenii okieaniczeskich glubin (biologia i gieołogja).

Pod obszczej riedakcjej L. A. Zienkiewicza. Moskwa 1959 —

Izdatielstwo AN SSSR (Sierja: Itogi nauki — Dostiżenja okieanołogii I).

318 s., 3 wkl., 22 tabl. liczb., 46 fot. i wykr., 1118 poz. bibl.

W ostatnich latach rozwój oceanografii, zahamowany w okresie wojny i w pierwszych paru latach powojennych, postępuje w bardzo szybkim tempie, zarówno w poszczególnych krajach o dużych tradycjach morskich, jak i na terenie organizacji międzynarodowych. Spowodowany on jest m. in., jak to zaznacza wybitny hydrooio-log-oceanograf L. A. Z i e n k i e w i c z, z jednej strony — dążeniem ludzkości do jak najbardziej racjonalnego wykorzystania bogatych zasobów surowcowych, znajdujących się w centralnych, z dala od wybrzeży kontynentów położonych częściach oceanów, z drugiej — ogromnymi postępami współczesnej techniki, umożliwiającymi stosowanie nowych metod badań głębin i dna oceanicznego. Dużą rolę w postępach badań morskich odegrał MRG 1957—1958. Również nie pozostają bez wpływu na rozwój badań morskich względy strategiczne. W danej chwili uzyskane wyniki badawcze pozwalają na dokonanie pewnych podsumowań. Wymieniona w tytule książka, pierwsza z zamierzonej serii publikacji z wynikami dotychczasowych osiągnięć w zakresie oceanografii, poświęcona jest omówieniu postępów w rozwoju geomorfologii i geologii dna oceanicznego oraz biologii morskiej. Na całość publikacji składa się jedenaście rozpraw, opracowanych przeważnie przez współpracowników Instytutu Oceanologii Akademii Nauk ZSRR pod ogólną redakcją L. A. Zienkiewicza. Trzy z nich mogą bezpośrednio zainteresować geofizyków, geografów i geologów, a mianowicie: Zienkiewicz L.A, L i s i c y n A P, U d i n c i e w G. B. Głębiny oceaniczne jako przedmiot badań, Udinciew G B, Badania urzeźbienia dna mórz i oceanów oraz Nieprocznow J. P. Badcnia sejsmiczne na dnie mórz i oceanów — przegląd. Pozostałe osiem rozpraw, co stenowi 65% całej objętości omawianej publikacji, poświęcone są zagadnieniom biologicznym, jednak i one (a w szczególności praca K. W. Bieklemiszewa Wyniki badań wpływów zooplanktonu i ryb na rozpraszanie i pochłanianie dźwięków w wodzie morskiej) mogą również zainteresować każdego oceanologa (i zoogeografa).

Na wstępie pierwszej z wyżej wymienionych rozpraw autorzy zaznaczają, że badania głębin oceanicznych mają na celu rozwiązanie szeregu zagadnień, dzisiaj jeszcze spornych, w zakresie geologii i historii rozwoju Wszechoceanu, zagadnień, k:óre zajmują w ostatnich dziesięcioleciach przodujące miejsce w systemie nauk geolo-giczno-geograficznych. Największe zainteresowania oceanologów koncentrują się obecnie wokół problemów, dotyczących tworzenia się morskich osadów denn/ch, cyrkulacji wód oceanicznych oraz fauny abisalnej (na marginesie autorzy wspominają, że według wyników badań niemieckich cyrkulacja wód oceanicznych — nie wyłączając głębinowych — odbywa się z dużą prędkością, przy czym cykl obiegowy wynosi 10—15 lat; z drugiej strony wyniki badań amerykańskich określają „wiek” poszczególnych mas wodnych w niektórych rejonach Wszechoceanu na... setki i tysiące lat; zagadnienie to ma nie tylko teoretyczny, lecz również wybitnie praktyczny charakter, m. in. w związku z istniejącymi i częściowo nawet realizowanymi projektami wykorzystania głębin oceanów, jako cmentarzysk dla odpadów radioakt. w-nych). Do postępów tych badań przyczyniło się w dużym stopniu zastosowanie no-