40563 Obraz (1124)

CHjCHO

etanal

aldehyd octowy

CHj- CHCHO propenal

aldehyd akrylowy (akroleina)

OHjCHjCHO

fenyloetanal aldehyd fenylooctowy

fbnnyłocyklopentan aldehyd benzoesowy

*0

cmfT

^XH

propanodial aldehyd maionowy

Nazwy prostych ketonów tworzymy przez dodanie końcówki -on do nazwy węglowodoru albo za pomocą słowa „keton” poprzedzającego nazwy grup połączonych z grupą karbonylową. W powszechnym użyciu są też nazwy zwyczajowe. W przytoczonych przykładach nazwy zwyczajowe są umieszczone w nawiasach.

CH3CCH3

O

propanon keton dimetylowy (aceton)

cącąccn

O

2-butanon

keton etylowo-metylowy

CH₃C=CHjj:CH3 CH3 O

4-metylo-3-penten-2-on

o

CH3C-CCH3

1 II ³ O O

2,3-butanodion

(biacetyl)

keton fenylowo-metylowy cyklopentanon (acetofenon)

13.2. Grupa 0=0 jest spolaryzowana

Atomy węgla i tlenu w grupie karbonylowej są w stanie hybrydyzacji sp². Węgiel tworzy trzy wiązania a i jest dodatkowo połączony z tlenem wiązaniem 7t, utworzonym przez boczne nakładanie się orbitali p atomów tlenu i węgla. Wiązanie CM) składa się zatem z wiązań o i 71, tak samo jak wiązanie podwójne między atomami węgla. Na tym jednak kończy się podobieństwo wiązań C=0 i OC. Najważniejsza między nimi różnica wynika stąd, że w grupie karbonylowej wiązanie podwójne łączy dwa atomy o bardzo różnej elektroujemności. Tlen jest bardziej elcktroujemny od węgla i dlatego elektrony tworzące wiązanie OO są przesunięte w stronę atomu tlenu. Wynika stąd polarna budowa grupy karbonylowej z ładunkiem dodatnim przy atomie węgla i ujemnym przy atomie tlenu. Polaryzację można przedstawić za pomocą struktur rezonansowych:

)c-o    )c-o'

rezonansowe struktury graniczne grupy karbonylowej

Polaryzacja grupy OO wyraża się m. in. w dużych wartościach momentów dipolowych aldehydów i ketonów (aceton, (1 - 2,9 D). Bardzo ważną konsekwencją polarnej budowy jest reaktywność grupy OO względem odczynników nukleofilowych. Różne reakcje aldehydów i ketonów zaczynają się od przyłączenia odczynników nukleofilowych do karbonylowego atomu węgla.

13.3. Tautomeria aldehydów i ketonów

Najprostszych przykładów tautomerii dostarczają aceton i aldehyd octowy. Atomy wodoru w tych związkach są ruchliwe i mogą się przemieszczać od węgla do tlenu. Wędrówka wodoru przekształca aldehyd octowy i aceton, w nienasycone alkohole z grupą OH przy podwójnym wiązaniu C=C. Jak widać, tautomeryczne przekształcenie zmienia położenia nie tylko atomu wodoru ale także położenia wiązań między atomami.