41886 Rozdział Działania pielęgniarki na rzecz przygotowania2

dzielnego działania inicjowanego i realizowanego przez człowieka w stosunku do siebie lub do tych, którzy są od niego zależni, a także w odniesieniu do środowiska. Działania samoopiekuńcze są podejmowane w celu zachowania życia, integracji funkcjonalnej organizmu i osiągnięcia dobrostanu (Poznańska, 1999).

Dobrostan to subiektywna ocena obejmująca nie tylko stan biologiczny, ale też poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji, co jest uwarunkowane istnieniem jasnych reguł życia społecznego i przynależnością do grup społecznych. W takim ujęciu zdrowie jest określane jako fizyczny, psychiczny i społeczny dobrostan jednostki. Jednym z ważnych warunków osiągania przez człowieka tego stanu jest wysoki poziom integracji społecznej i istnienie wsparcia społecznego. To ostatnie jest uważane za znaczący czynnik kształtowania zachowań zdrowotnych i osiągania pożądanego stanu zdrowia.

Wsparcie to pomoc, zorientowana na łagodzenie negatywnych oddziaływań i zdarzeń, obejmująca wszystkie możliwe jej rodząje, tzn. pomoc: emocjonalną, informacyjną, materialną i usługowo-rzeczową świadczoną przez nieprofesjonalistów i profesjonalistów opieki.

Miejsce i znaczenie wsparcia społecznego w pielęgnowaniu oraz praktyczne wskazówki do określania zapotrzebowania na wsparcie społeczne w działaniach opiekuńczych opisała D. Zarzycka. Zapoznanie się ze Skalą Pomiaru Wsparcia Społecznego (SPWS) może znacznie wzbogacić możliwości pielęgniarki w zakresie planowania działań opiekuńczych (patrz Zarzycka, 1999).

Należy zaznaczyć, że wsparcie społeczne nie zawsze bywa doznaniem pozytywnym. Przyjmowanie pomocy od innych może wywołać u niektórych osób poczucie zależności lub niższości. Czasami może nawet być szkodliwe, jeżeli nie pozwala podopiecznemu na wytworzenie własnych zasobów niezbędnych w samoopiccc. Ponadto przyjmowanie wsparcia może prowadzić do poczucia zobowiązania i często człowiek zamiast wdzięczności za udzieloną pomoc odczuwa niechęć do osoby pomagającej (Sheridan i Radmacher, 1998).

13.4

Ocenianie przygotowania pacjenta do samoopieki i zapotrzebowania na opiekę

Orem (patrz podrozdz. 1.5) wprowadziła pojęcie deficytu samoopieki, który oznacza relację pomiędzy zapotrzebowaniem w zakresie zaspokajania potrzeb a możliwościami, jakimi dysponuje człowiek do samodzielnego dbania o własne zdrowie, życie i dobre samopoczucie. Deficyt może występować jako częściowy lub całkowity. Częściowy’ deficyt występuje wtedy, gdy człowiek dysponuje pewnymi możliwościami w zakresie dbania o siebie i zaspokajania własnych potrzeb, całkowity— kiedy nie ma możliwości zapewnienia sobie samoopieki. Określenie poziomu deficytu pozwala na wybór systemu pielęgnowania, określenie udziału w opiece opiekunów profesjonalnych i nieprofesjonalnych.

Większość teorii pielęgnowania zakłada aktywny udział podmiotu opieki w procesie pielęgnowania. Często wskazując, że pomoc udzielana przez pielęgniarkę powinna być dawana w taki sposób, aby każdy człowiek w jak najkrótszym czasie stawał się od tych świadczeń niezależny (patrz założenia teoretyczne V. Henderson podrozdział 1.5).

W praktyce opiekuńczej ważne jest planowanie zakresu i charakteru udzielanych pacjentowi świadczeń przez profesjonalistów i nieprofesjonalistów. Przygotowanie planu postępowania wymaga wcześniejszego sformułowania oceny dotyczącej:

•    zdolności i motywacji pacjenta do samoopieki,

•    zakresu koniecznej opieki świadczonej przez profesjonalistów,

•    możliwości wykorzystania różnych form opieki sprawowanej przez nieprofesjonalistów.

Podstawą do szacowania zdolności pacjenta do samoopieki jest ocena:

•    stanu zdrowia,

•    wydolności wynikającej z etapu rozwoju fizycznego, emocjonalnego, intelektualnego wraz z prognozą tego stanu,

•    sytuacji społecznej,

•    stanu zdrowia w aspekcie rozpoznania lekarskiego, planowanych metod diagnozowania, leczenia wraz z prognozą stanu.

Szacowanie przygotowania pacjenta do samoopieki uwarunkowane jest przyjęciem określonej koncepcji pielęgnowania i wynikającej z niej roli pielęgniarki w opiece nad podopiecznym. Przyjęcie założenia, że pielęgnowanie to pomaganie człowiekowi w zdrowiu, chorobie i niepełnosprawności, kształtowanie u ludzi umiejętności do samoopieki po to, żeby mogli utrzymać jakość i komfort życia codziennego w życiu w zdrowiu, z chorobą lub z niepełną sprawnością, określa zakres oceny przygotowania pacjenta do samoopieki. Wówczas ocenianie przygotowania pacjenta do samoopieki obejmuje ocenę przygotowania do:

1.    Zapewnienia sobie komfortu w życiu codziennym i wykonywania codziennych czynności (tab. 13.1). Komfort w życiu codziennym to ogół warunków zewnętrznych zapewniających wygody życiowe, łączących dobrobyt z dostatkiem i elegancją. Często związany z pojęciem jakości życia, które wynika z przyjętego systemu wartości, aspiracji i życia w określonej grupie społecznej. Na potrzeby oceny przygotowania do samoopieki przyjęto wąskie rozumienie komfortu (patrz rozdz. 11), na które składa się utrzymanie higieny osobistej i higieny otoczenia, dobór odzieży, możliwość poruszania się, zapewnienie snu, odpoczynku, możliwość komunikowania się z ludźmi.

2.    Zapewnienia prawidłowego funkcjonowania podstawowych czynności życiowych (tab. 13.2). Dotyczy tych wszystkich działań, na które może wpływać człowiek, a dotyczą oddychania, odżywiania, wydalania moczu i kału, zabezpieczenia funkq'i ochronnych skóry, tworzenia warunków prawidłowej ter-moregulacji i aktywności (więcej patrz rozdz. 10).

3.    Unikania czynników ryzyka (tab. 13.3). Ten zakres dotyczy zachowań pozwalających na unikanie urazów, ale i zachorowań. Zakres oceny uwarunkowany powinien być wiekiem pacjenta, charakterem wykonywanej pracy, oceną stanu zdrowia. W tabeli ukazano przykładowy zakres wiedzy i umiejętności, jakie powinien opanować podopieczny.

4.    Radzenia sobie w życiu z chorobą, z niesprawnością (tab. 13.4). Zakres wiedzy i umiejętności oczekiwanych i potrzebnych pacjentowi uwarunkowany

901