42692 Strona015 (2)

oblicza się jako iloraz ciepła tworzenia się gramocząsteczki tlenku Q przez iloczyn m • A, gdzie ^1 oznacza ciężar atomowy, iii liczbę atomów w cząsteczce tlenku.

Także ilość ciepła Q._/, wydzielana przy tworzeniu się jednego MMima tlenku, może służyć w pewnym stopniu jako miara kalo-i yr/ności masy, w której substancja palna spala się kosztem tlenu Utleniacza.

Wartość Q₃, będąca ilorazem ciepła tworzenia się gramocząstecz-kl tlenku przez n (ilość atomów w cząsteczce tlenku), pozwala ■Hil/lć w pewnej mierze o temperaturze spalania pierwiastka, gdyż w pierwszym przybliżeniu temperatura reakcji spalania jest proporcjonalna do ilości ciepła przypadającego na 1 gramatom, czyli leni proporcjonalna do Q_;J.

W tablicy 5 zestawiono dane dotyczące ilości ciepła uzyskiwanego przy spalaniu niektórych pierwiastków.

Tablica 5

Ciepło tworzenia się tlenków* najbardziej kalorycznych pierwiastków

Pierwiastek		Tlenek		Cio|	1)0 tworzenia się tlenku w kcal
Nyitiliol	A	Wzór	M	Q (na mol (lenku)		„ ^Qo* aj
Ile	9,0	Be O	25	138	15,3	5,5	(5!)
Al	27,0	Ala( )3	102	393	7,3	3,9	79
II	10,8	Ba<>3	70	302**	14,0	4,3	60
l.l	(5,9	1,1,0	,‘50	152	10,3 *	4,7	47
II	1,0	11,0	I8	(>8	31,2	3,8	2:5
Mg	24,55	Mgl)	40	1415	(5,0	• 3,6	73
Ca	40,1	CaO '	56	152	3,8	2,7	7(5
HI	28, t	SiO.	60	208	7,4		(5!J
Tl	47,9	TiO*	80	2,8	4,0	2.7	73
V	51,0 •	v,o5	182	437	4,3	2,4	62
P	551,0	P*05	142	360	5,8	2,5	51
(|	12,0	co,	44	94	7,8	2,1	31
Kr	91,2	Zr( >,	1255	258	2,8	2,1 —1—	86

• Imik' według kalendarza: Tiermiczeskije konstanty nleonjaniczeskich wieszczeslio, HM« |ll

•• t i*'iilu tworzenia się B,O_n według kalendarza F. Rossini 114].

Największe ilości ciepła wydzielają się przy utlenianiu trzynastu następujących pierwiastków: berylu, glinu, boru, litu, wo-* I* m u, mugnezu, wapnia, krzemu, tytanu, wanadu, fosforu, węgla I cyrkonu. Spośród wymienionych pierwiastków' najwyższe tempe-

l

ratury podczas palenia powinny dawać cyrkon, glin, wapń, magnez, a najniższe — wodór, węgiel, lit i fosfor. Jednakże dotąd na szeroką skalę stosuje się jedynie glin, magnez, fosfor i węgiel.

Jako podstawowe wysokokaloryczne paliwo należy uznać aluminium — metal stanowiący jeden z podstawowych składników skorupy ziemskiej, otrzymywany przemysłowo w wielkich ilościach: światowa produkcja aluminium wynosiła w 1943 roku ponad dwa miliony ton. Na drugim miejscu należy postawić magnez, którego produkcja roczna wynosiła w roku 1941 około 80 000 ton.

.Wodór stosuje się wyłącznie w formie związanej w postaci związków organicznych. Istnieje również możliwość stosowania wodoru w postaci wodorków niektórych metali.

Beryl jest metalem rzadkim. Produkcja światowa tego pierwiastka nie przewyższa 1—2 tysięcy ton. Jako paliwo pirotechniczne beryl nie był badany, jednak można przypuszczać, że masy oparte na nim mogą posiadać cenne własności.

Bor krystaliczny jest paliwem dostatecznie aktywnym. Są podstawy do przypuszczenia, że znajdzie on w przyszłości zastosowanie w pirotechnice.

Tablica 6

Ciepło tworzenia się tlenków pierwiastków o średniej kaloryczności

Pierw	iaslek	Tlenek		Ciepło		tworzenia się w ki		a 1
Symbol	.1	Wzór 1 lenku	M	Q (na mol tlenku)	Qi	_ 9 Mł.-I	Q *“T/
fiu	23,0	NjtjO	02	99		2 2	1,0	33
K	39.1	K»()	94	85		lii	0,9	29
Sr	87.0	• SiO	104	141		1,0	1,4	70
Ha	137,4	Hit O	153	133		1,0	0,8	00
Zn	65,4	i ZnO	81	83		1,3	1,0	41
Ce	110,1	CeO,	• 172	233		1,7	1,4	78
c	12,0	CO	28	20		•> ■>	0,9	13
ur	178,0	ifi'os	211	271		1,5	1,3	90
Th	232,1	Tli O*	204	293		1,3	i,i	98
As	74,9	Asa( )f,	UJM)	219		1.5	1,0	31
Sb	121,8	Sb*< )4	824	2:i0		0,9	9,7	33
s	32,1	so,	01	71		2,2	1,1	24
Se	79,0	Se O*	III	50		0,7	0,5	19
Cr	52.0	(:■•*< >3	152	278		2,0	1,8	55
Mn	54.9	MnO	71	93		1.7	1,3	40
Fe	f>f#t8	Fe*0:t	100	195		1,7’	1,2	39

3 — Podstawy pirotechniki

33