43012 skanuj0030 (170)

4

TOPOGRAFIA ODMIENNYCH STANÓW ŚWIADOMOŚCI

Definicja odmiennych stanów świadomości w odniesieniu do doświadczeń szamańskich, oraz psychodelicznych podróży, bez względu na to czy zostały one wywołane środkiem halucynogennym czy transem związanym z indukcją tego stanu za pomocą różnych rodzajów jogi, ćwiczeń ascetycznych, medytacji, głodówek, pozbawienia snu, odosobnienia lub specyficzną techniką związaną z którymś ze zmysłów (podstawowa technika szamańska to bębnienie w określonym rytmie oraz dźwięk grzechotki, chociaż istnieją także techniki działające na inne zmysły niż zmysł słuchu, często „wyłączające* inne zmysły) zawiera kilka stopni lub etapów.

Omawiając genezę i sposób obrazowania naskalnych rysunków paleolitycznych w odniesieniu do odmiennych stanów świadomości Siegel (1997) wyjaśnia: „w pierwszej fazie powszechnie i niemalże u wszystkich osób występują formy entoptyczne, które zawierają geometryczne wzory takie jak: zakrzywione linie))) siatki ####, linie faliste ■----,

kropki..., trójkąty ^AAAA, linie równoległe ////, koła OOO, formy podobne do włóczni i choinek ===, zygzaki/\/\/\/\ i przeróżne kombinacje ornamentów, które są głównie dostrzegane przy zamkniętych oczach, ale także widzi się je jak obraz na szkle malowany, za którym postrzegany jest normalny obraz świata i otaczającej rzeczywistości. Na drugim etapie opisywane są wirujące, rysunkowe figury oraz tunele z jasnymi liniami¹. Na trzecim stopniu odmiennych stanów świadomości, doświadczenie jest odczuwane jako całkowicie realne i może wyzwolić somatyczne lub cielesne przekształcenia, takie jak: polimelia (dodatkowy, szósty palec lub kciuk), likantropia lub therantropia (przekształcenie ciała w zwierzę np. w wilka — słynny motyw wilkołaka), rozciągnięcie lub postrzeganie wydłużenia tułowia, czasami odczuwane jako wrażenie latania, wchodzenie w strukturę skał i wchodzenie do świata podziemnego lub przebywanie pod wodą. W późniejszych etapach może pojawiać się synestezja (słyszenie kolorów lub widzenie dźwięków) lub współdziałanie zmysłów. Wstrząsający, głośny dźwięk lub hałas, taki jak głośny trzask skały może odkształcić kolory i wzbudzić szybkie halucynacje ikonowe”.

Formy entoptyczne pojawiają się także u człowieka tuż przed zaśnięciem, w fazie hipnagogicznej snu. Wielu badaczy uznało, że spora część prehistorycznych malowideł naskalnych, ponad wszelką wątpliwość wykonana została pod wpływem odmiennych stanów świadomości wywołanych substancjami halucynogennymi. Chociaż w Polsce nie zachowały się naskalne malowidła z czasów paleolitu, to jednak ornamentyka zachowanych naczyń ceramicznych na naszych terenach począwszy już od neolitu, przez kultury trzciniecko — łużyckie (1500-700 r. p.n.e. — okres, w którym wyodrębniały się grupy pra- Słowian Z rodziny ludów Indoeuropejskich) do naczyń późnolateńskich (150-100 r. p.n.e.) wskazuje wyraźnie na wzornictwo wynikające z inspiracji formami entoptycznymi, postrzeganymi najprawdopodobniej w odmiennych, halucynujących stanach świadomości. Nie budzi to zdziwienia, ponieważ na naszych terenach najpowszechniej występującymi roślinami zawierającymi substancje halucynogenne były i są grzybypsi-locybe semilanceata, amanita muscaria, amonita pantherina oraz konopie. Amonita muscaria to muchomor czerwony, grzyb niezwykle czę-NtO goszczący na obrazach, rysunkach, malowidłach, w bajkach i legendach od najdawniejszych czasów. Terence McKenna odnalazł naskalne rysunki muchomora czerwonego z przed 3500 r. p.n.e. w północnej Afryce, na terenach dzisiejszej Sahary, gdzie grzyb ten nie występuje od czasów ostatniego zlodowacenia. Wielu badaczy (Wasson, Ruck I Hoffman — 1978) przychyla się do stwierdzenia, że składnikiem napoju kykeon, używanego w inicjacyjnych Misteriach Eleuzyjskich był Imlucynogenny grzyb zbliżony w działaniu do LSD, jednym ze składników opisywanej w Rigwedzie (2000 lat p.n.e.) Somy, której wypicie r.nInspirowało boga Indrę do stworzenia naszego świata, był zdaniem Wmasona muchomor czerwony². Wiele wskazuje na to, że w słowiańskich, celtyckich i germańskich ceremoniach inicjacji i wtajemniczeni n, w różnych formach także spożywano tego świętego grzyba. Etymo-

41

1

Są to także (czasem bardzo krótkie w czasie) pierwsze etapy każdej szamańskiej podróży.

2

!H Cała IX księga Rigwedy i obszerne fragmenty VIII, X i innych ksiąg są poświęcone Somie i jej ekstatycznym właściwościom. Zarówno Wasson jak i Eliade uważają, że metody medytacyjne jogi zostały rozwinięte po zaprzestaniu picia tego napoju, w celu powtarzania stanów, jakich doznawano po wypiciu Somy. P. Kowalski w wydanym w 1998 r. przez PWN „Leksykonie znaki świata” błędnie informuje, że soma i grecka ambrozja zawierały wywar z muchomora sromotnikowego (sic! — str. 157). Gdyby tak było, to wszyscy uczestnicy misteriów odbywaliby podróż jedynie w jedną stronę.