44691 sryle w archF7

A F N W

467

pendiculum = pion), specyficzna forma angielskiego dojrzałego i późnego gotyku; zaczyna się w końcu 1 ćw. XIV w., a ok. 1500 przechodzi w styl Tudorów, stanowiący schyłkową fazę angielskiego gotyku. Nazwa odnosi się do przewagi pionowych linii laskowań, dzielących szerokie, wysokie okna i ściany; typowe jest również sklepienie wachlarzowe, 188 n., 197 n.*.

				n J
J—

poliptyk 9-częściowy

portal romański, XI/XII w.

gotyk, XIII w.

renesans. XVI w.

późny barok, 1750

602

599

564

634

599

565

597

569

561

565

584

667

I 5211 perspektywa* (łac. perspicere = przenikać wzrokiem), przedstawienie przestrzeni trójwymiarowej na dwuwymiarowej płaszczyźnie rysunku albo obrazu. Złudzenie głębi osiąga się przez przedstawienie przedmiotów tej samej wielkości w coraz mniejszej skali wraz ze wzrostem ich odległości od obserwatora, podobnie jak wydają się one coraz mniejsze w rzeczywistości na skutek oddalenia (skrót perspektywiczny). Perspektywa o konstrukcji geometrycznej (linearna) została wynaleziona dopiero w okresie wczesnego renesansu. Barok posługiwał się nią, aby po mistrzowsku stwarzać pozory nie istniejących elementów wystroju architektonicznego, a zwłaszcza otwartej przestrzeni nieba przez pokrywanie sklepień i stropów —» malarstwem iluz-jonistycznym.

W perspektywie odwróconej*, częstej w malarstwie wczesnochrześcijańskim i średniowiecznym, przedmioty przedstawiano w skrócie nie od obserwatora w głąb obrazu, ale od głównej postaci w kierunku do widza. Te z pozoru sprzeczne ze sobą formy perspektywy należy interpretować nie tyle z punktu widzenia geometrii, ile raczej historycznych przemian sposobu widzenia świata: w okresie wczesnego chrześcijaństwa i średniowiecza czczony - i dlatego przedstawiany - przedmiot był uważany za parabolę boskiego ładu, od którego zarazem pochodzi ład świata (także perspektywiczny). Dlatego też postacie na pierwszym planie przedstawiano jako mniejsze od postaci w środku lub w głębi, które miały większe znaczenie („perspektywa hierarchiczna*”). Dopiero renesans uznał człowieka - obserwatora obrazu - za miarę wszechrzeczy.

522 perystyl: l) portyk kolumnowy otaczający dziedziniec

klasycyzm, ok. 1800

	2		%					&	2	na
1		1		D		i		-		j—j
		f				I				i
_i		1 L_.		L_	u	1		L.		u

portyk, Wórlitz, pałac, ok. 1700, klasycyzm

domu mieszkalnego (346*) albo świątyni; 2) atrium bazyliki wczesnochrześcijańskiej i średniowiecznej; —» narteks*.

5231 „Pfalz”, palatium (łac. palatium), rezydencja cesa-

kopuła pozorna

sklepienie pozorne

rzy, królów i biskupów w średniowieczu, 286, 294 n.*