44867 skanuj0007 (375)

Uczenie się nowych form zachowania

Uczenie się we właściwym sensie tego słowa odnosi się do tych form zachowania, które są zaprogramowane w wyniku uczenia się. Te formy wytwarzają się w kontaktach ze środowiskiem i różny może być w nich udział wrodzonych elementów zachowania. Prototypem elementarnego uczenia się, które jeszcze w znacznym stopniu wykorzystuje reakcje wrodzone, jest warunkowanie klasyczne, tzw. pawłowowskie. Najprostszą formą uczenia się nowych reakcji jest warunkowanie instrumentalne. Bardziej złozone formy uczenia się, jak nabywanie różnych umiejętności, uczenie się znajdowania drogi w labiryncie, orientacji przestrzennej itp., oparte są zarówno na prawidłowościach warunkowania klasycznego, jak i warunkowania instrumentalnego. Odrębnym rodzajem jest uczenie się przez rozwiązywanie problemów, tzw. poznawcze. Występuje ono w różnych formach, od uczenia się przez próby i błędy, do uczenia się metodą wglądu i wyboru odpowiednich metod czy strategii rozwiązania. U człowieka uczenie się poznawcze w sposób decydujący dominuje nad innymi bardziej elementarnymi rodzajami uczenia się. Mozę ono przybierać formę świadomego, zamierzonego uczenia się. Dorobek psychologii w pierwszym pięćdziesięcioleciu XX wieku dotyczył w poważnej mierze poznania wielu cech i mechanizmów elementarnych rodzajów uczenia się. Na podstawie ustalonych praw próbowano wyjaśniać złozone rodzaje uczenia się. Poniżej podamy opis dwóch elementarnych rodzajów uczenia się: warunkowania klasycznego i warunkowania instrumentalnego.

Elementarne rodzaje uczenia się

Za elementarne rodzaje uczenia się przyjmujemy warunkowanie klasyczne i warunkowanie instrumentalne. Opis tych dwóch rodzajów warunkowania podajemy w formie skrótowej bez przedstawiania przykładów szczegółowych eksperymentów, ponieważ są one omówione w języku polskim w obszernej literaturze przedmiotu (por. prace Pawłowa, 1 955; Woodwortha i Schlosberga, 1963; Kimble'a, 1968; Konorskiego, 1969; Mednicka, 1967).

Warunkowanie klasyczne

Eksperymenty nad warunkowaniem przeprowadził jako pierwszy I. P. Pawłów. Stwierdził on, że podanie psu pokarmu do pyska wywołuje u niego wydzielanie śliny. Reakcję tę Pawłów nazwał odruchem lub reakcją bezwarunkową, ponieważ występuje ona bez uczenia się, w sposób niezmienny, utrwalony dziedzicznie; pokarm zaś jest bezwarunkowym bodźcem dla tej reakcji.

Następnie zaobserwował, że jeśli bezpośrednio przed podaniem psu pokarmu zadzwoni dzwonek, to po kilku próbach na sam dźwięk dzwonka