45154 Skrypt PKM 1 00003

6

1. DOKŁADNOŚĆ WYKONANIA ELEMENTÓW MASZYN I URZĄDZEŃ

1.1. Wstęp

Zagadnienia związane z prawidłowym opisem wymiarów oraz określeniem ich dokładności, tj. tolerancji wymiarów, tolerancji kształtu i położenia oraz stanu powierzchni, są bardzo ważne zarówno w procesie konstruowania, jak również w procesach technologicznych wykonania i montażu elementów maszyn i urządzeń.

Wiemy o tym. że nadmierne podnoszenie dokładności wszystkich wymiarów jest ekonomicznie nieuzasadnione, dlatego na problematykę dokładności należy patrzeć z punktu widzenia nie tylko konstruktora, lecz również zakładów produkcyjnych oraz użytkowania maszyny, w celu wyeksponowania takich wymiarów i stanów powierzchni w sensie geometrycznym, które pełnią znaczną rolę w aspekcie stawianych wymagań.

Dokładność wykonania wymiarów elementów maszyn jest w konsekwencji silnie zróżnicowana. Istnieje grupa wymiarów, których dokładność nie ma istotnego wypłwu na funkcjonowanie maszyny i w tym przypadku dokładność tę określają względy technologii półfabrykatów lub technologia montażu. Natomiast dla wymiarów, co do których stawiamy wysokie wymagania dokładności, stosuje się rozwiązania kompromisowe umożliwiające optymalne spełnienie zasad konstrukcji dla zadanych warunków wytwarzania i eksploatacji konstrukcji, traktowanych zwykle jako ograniczenia. I tak np. zakład wykonuje wymiary typu otwór najwyżej w klasie 6 dokładności, przy czym dla klas 7 i 8 koszty wykonania są odpowiednio niższe o 50 i 150 V#; z warunków eksploatacji gąsienic jezdnych maszyn budowlanych wynika, że Juzy względne na sworzniach powinny wynosić minimum 1,5%, itd.

W tym świetle praktycznego znaczenia nabierają takie środki analizy wymiarów, które pozwalają na realizację powyższych celów w sposób przybliżony, dlatego leż zamieszczone w dalszej kolejności zadania obliczeniowe

ukierunkowano na:

aj rozwiązywanie prostych zadań wymiarowania, dokładności oraz obliczania wymiarów wypadkowych,

bj formalizację obliczeń zamienności wymiarowej, której najczęstsze przypadki

zamieszczono w lab). 1

Tablica l.l

Lp.	Rodzaj produkcji	Wartość elementu i związanych z nim wymiarów	Stosowane rodzaje zamienności	Przykład wymiaru
I	2	3	4	5
1	jednostkowa	znikoma	technologiczna	średnica sworznia
		średnia	technologiczna lub całkowita	średnica otworu w piaście koła
		wysoka	całkowita lub kompensacyjna	średnice otworów w korpusie spawanym
2	średnioseryjna	znikoma	kompensacyjna lub konstr. grupowa	wymiar występu pokrywy łożyskowej
		średnia	konstr. grupowa lub całkowita	średnice tłoków sprę Żarek
		wysoka	kompensacyjna lub całkowita	średnice prowadnic prasy hydraulicznej
3	masowa	znikoma	selekcyjna	średnica kulki łożyska tocznego
		średnia	całkowita	wymiary związane i wirnikiem silnika elektrycznego
		wysoka	całkowita L_	średnice otworów w korpusie odlewanym j skrzyni biegów

Ze względu na obszerny zakres pojęć, definicji oraz relacji w tej tematyce pominięto zagadnienia teoretyczne, odsyłając zainteresowanych do literatury, której spis zamieszczono poniżej.

1.2. Literatura

[1]    J.Dietrich, S.Kocaóda, W.Korewa: Podstawy konstrukcji maszyn. T. 1, WNT, Warszawa 1974.

[2]    J.Ryś: Urządzenia i konstrukcje mechaniczne. Wyd Polit. Krak.. Kraków 1980.

[3]    A.Leitchammer Tolerancje i pasowania w budowle maszyn. WNT. Warszawa 1964.

[4]    PN-70/M -01141 - Wymiarowanie