IMG4 145 (2)

144

7. Elementy metalografii

-    poprawności technologii wykonania (elementów maszyn, polą^

Rzadziej stosowane są próby specjalne:    Hją

-    fraktografia makroskopowa - badania charakteru przełomów

-    próba Baumanna - badania rozkładu siarczków w stalowych

walcowanych lub kutych,

-    próba niebieskiego przełomu - badania rozkładu wtrąceń niemet_ap

i segregacji składników w wyrobach stalowych,    %

-    próba rtęciowa - badania obecności naprężeń w wyrobach mosj.

Preparatyka do próby trawienia makroskopowego jest ograniczona do

nia i trawienia. Im przewiduje się „delikatniejsze” trawienie, tym zgład powj_nj \ większą gładkość. Tak na przykład ujawnianie pęknięć, zawalcowań, zakuć JS bach kutych lub walcowanych wymaga głębokiego trawienia powierzchni o ajj¹ chropowatości (papier ścierny o ziarnistości 80 ■+ 100), a ujawnianie linii p]3, (odkształcenia plastycznego) lub mikropęknięć w wyrobach stalowych *3 płytkiego trawienia powierzchni o małej chropowatości (papier ścierny o ziamjj 500 -r 600). Najważniejsze odczynniki do trawienia makroskopowego i ą stosowanie podano w tabl. 7.2. Czas trawienia waha się od kilku minut do i

2HjO 1 szlif trawić na zimno [ lub przy ok. 70°C przez 15 + 60 min

j00ml^HC*" ^l'^l) lOOml HjO

Tabuca 7.2 (cd.)

stal,

ujawnia makrostrukturę złączy spawanych

1 +3h

it

lOmlkw. H₂S0₄    1,84

40 ml HC1 - U*

50 ml HjO

próbkę obrobioną trawić przy 70°C

2 + 5 min

stal,

głębokie trawienie, ujawnia przebieg włókien nieciągłości

stal,

ujawnia głębokość zahar towania i miękkie plamy

próbkę obrobioną trawić przy ok. 70°C przez 15 + 60 min

stal stopowa, głębokie trawienie, ujaw nia wtrącenia niemetaliczne i nieciągłości

Ważniejsze odczynniki do badań makroskopowych

Odczynnik		Sposób trawienia	------ Zastosowanie i dajjJ
nazwa	skład
1	2	3	4
Anczyca*’	2 g CuS0-5H20 8 g NH4C1 100 ml HjO	szlif trawić 0,5 + 5 min, osad Cu zmyć wodą	stal, ujawnia segregację Pj| strukturę pierwotną, miejsca bogate w P ciemnieją
Heyna*'	10 g CuCIj-2NH4CI-2H20 100 ml H20
Oberhoffera*'	po 0,5 g CuCl2 i SnCl2 30 g FeCl2 50 ml HC1 - 1,19 500 ml C2H5OH 500 ml H20	próbkę polerować, szlif trawić od 5 s do 2 min, osad Cu zmyć wodą	stal, ujawnia strukturę pierwotną (dendrytyk segitp cje P, miejsca ubogie i i i ciemnieją
1 Fry*’	1 20 g CuCl2 120 ml HC1 - 1,19 100 ml H20	próbkę wygrzać 150 + + 300 C/l h i polerować trawić 5 + 20 min, płukać 50% r.w. HC1	stal, ujawnia miejsca odksttj cone plastycznie na m (przekroczenie R()
roztwór nadsiarczanu amonu	10 g (NH4)2S20„ 100 ml H20	szlif trawić 1 + 2 min	stal, ujawnia wielkość ńanu> stalach niskowęglowyd > makrostrukturę złączy spawanych —

(a)    15 g (NH₄)₂S₂O_g 100 ml H₂0

(b)    5 g FeClj 30 ml HC1 - 1,19 10 ml H₂0

szlif trawić na przemian odczynnikiem (a) i (b) albo mieszaniną odczynników (a) i (b) w stosunku 1:1

Cu i jej stopy, ujawnia przebieg włókien i nieciągłości

(a)    20 g NaOH 100 ml H₂0

(b) 5mł HNOj - 1,4 100 ml H₂0

szlif trawić odczynnikiem (a) do wystąpienia ciemnego nalotu, zmyć wodą, trawić odczynnikiem (b)

2+5 s, zmyć gorącą wodą

Al i jego stopy, ujawnia przebieg włókien i nieciągłości

"Zalecane \na PN-6I/11-04502. Odczynniki do badań makrosiruklury stopów żelaza.

godzin. Znaczne skrócenie czasu zapewnia trawienie na gorąco (50 + 80°C). W czasie trawienia wskazane jest obserwowanie zgładu i przerwanie-procesu w momencie ujawnienia interesujących szczegółów. W konkretnych przypadkach, np. ujawniania struktury pierwotnej, dobre wyniki zapewnia kilkakrotne powtórzenie czynności szlifowania i trawienia. Po zakończonym trawieniu konieczne jest przemycie zgładu wodą, następnie alkoholem i wysuszenie w strumieniu gorącego powietrza. Wobec stosunkowo dużych powierzchni zgładów i długich czasów trawienie najwygodniej przeprowadzać umieszczając próbkę w kuwecie wypełnionej odczynnikiem.

Przykłady rozkładu linii zanieczyszczeń i ich interpretacji przedstawiono na rys. 11

Fraktografii makroskopowej poddaje się przełomy elementów maszyn i konstrukcji, przeważnie w ramach ustalania przyczyn awarii. Obserwacja przełomu