45834 SCAN0326

Henryk Różański

Ziołolecznictwo w Szwajcarii - dawniej i dziś

Narodową rośliną Helwetów jest szarotka alpejska Leontopodium alpi-num Cass. (Asteaceae), czyli Edelweiss, kojarzo-wysokimi górami Szwajcarii. Jest symbolem czystości i niewinności.

A

I Mo

m

<P PANACEA styczeń - marzec QOOQ

Szwajcaria to jeden z najbogatszych krajów świata w zakresie dochodu narodowego brutto, liczonego na jednego mieszkańca. To także kraj bogaty w osiągnięcia naukowe. Posiada m.in. najnowocześniejsze laboratoria badawcze i koncerny farmaceutyczne.

Pierwotnymi mieszkańcami Szwajcarii byli Helweci, wywodzący się z plemion celtyckich. Ogromny wpływ na rozwój cywilizacyjny i kulturowy kraju mieli Rzymianie, którzy wkroczyli na terytorium obecnej Szwajcarii w 107 roku p.n.e. W V i VT w. do Szwajcarii przybywali Burgundowie, Alemanowie i Frankowie. Ukształtowało to bogatą tradycję ziołolecznictwa ludowego, mocno ugruntowaną w rdzennym społeczeństwie. Późniejsi przybysze - Bułgarzy, Turcy, Arabowie, Hindusi, Włosi, Francuzi, narody południowej Słowiańszczyzny - dodatkowo wzbogacili praktyki ziołolecznicze.

Narodową rośliną Helwetów jest szarotka alpejska Leontopodium alpinum Cass. (Asteaceae), czyli Edelweiss, kojarzona z wysokimi górami Szwajcarii. Jest symbolem czystości i niewinności.

Obecnie w każdym większym mieście szwajcarskim spotkamy drogerie, zajmujące się sprzedażą preparatów ziołowych i surowców zielarskich. Można kupić surowce zielarskie na wagę, ich normy i wymogi jakościowe są określone przez Farmakopeę Szwajcarską Pharmacopoea Hehretica i Farmakopeę Europejską. W ofercie są ekstrakty gęste, nalewki, krople recepturowe, olejki eteryczne, mieszanki ziołowe, wina i specyfiki ziołowe regionalne. Fitoterapia szwajcarska rozwijała się prężnie od średniowiecza. Ten rozwój trwa, choć ma dziś, niestety, wyraźnie komercyjny charakter. Początki szwajcarskiej fitoche-mii i fitofarmakologii odnajdujemy już w okresie renesansu. Ich podstawy stworzył klasyk światowej fitoterapii, słynny Płrilippus Aureolus Theofra-stus Bombastus von Hohenheim, czyli Paracelsus (*1493 +1541), szwajcarski lekarz, alchemik, filozof. Zdaniem Paracelsusa uzdrowienie polega na zrównoważeniu zachwianej równowagi

chemicznej ustroju. Nie było mu obce odwieczne pragnienie człowieka: wynalezienie panaceum na wszelkie choroby...

Ziołolecznictwo szwajcarskie to nie tylko Paracelsus. Conrad Gesner z Zurichu (*1516 +1565) był lekarzem miejskim, zajmował się właściwościami leczniczymi roślin i florą Alp. Przyczynił się do rozwoju systematyki, ekologii roślin i fitosocjologii. Był założycielem ogrodu botanicznego w Zurichu. Caspar Bauhin (*1560 +1624), lekarz miejski Bazylei, zorganizował ogród botaniczny przy uniwersytecie. Wprowadził binarną nomenklaturę roślin. Opracował wykaz synonimów roślinnych Pinax Theatri Botanici. Duże zasługi w dziedzinie nazewnictwa botanicznego miał też brat Kaspra, Jean Bauhin (*1541 +1612), autor Historia plantarum universalis, nova et absolutissima. Opisał kilka tysięcy gatunków roślin, w tym alpejskich. Albrecht von Haller (*1708 +1777) z Berna opisał wiele nowych gatunków roślin, uporządkował nomenklaturę botaniczną roślinności Alp. Stworzył zielnik flory Alp. Augustin de Candolle (*1778 +1841) z Genewy opracował naturalny układ taksonomiczny roślin, biorąc pod uwagę ich cechy morfologiczne, anatomiczne i chemiczne. Jego syn Alphons de Candolle (*1806 +1893) wraz z wnukiem Casimi-rem uzupełnił pracę ojca o rośliny jednoliścienne. Dokładniejsze poznanie socjologii roślin leczniczych możliwe było po wprowadzeniu do badań ekologicznych metody szwajcarskiego botanika Josiasa Braun-Blanqueta (*1884 +1980), autora PJlanzensociologie (1913). Wydziela ona i klasyfikuje zespoły roślinne na podstawie obecności i wartości gatunków charakterystycznych i wyróżniających. Natomiast w latach 60. XX w. Robert Hegnauer (*1919 +2007) z Aarau, profesor farmakognozji i systematyki roślin Uniwersytetu Leiden, opracował pierwszy chemotaksonomiczny układ roślin. Fitoterapia rozwija się dziś na wyższych uczelniach Szwajcarii, m.in. w Bazylei, Zurichu, Luga-no, Genewie.

Tradycja i nauka = jakość

Produkowane w Szwajcarii leki ziołowe cechuje staranność wykonania, standaryzacja, powtarzalność i nowoczesna forma podania, w tym również pozajelitowego. Szwajcarskie farmakopee mają długą i bogatą tradycję. Miały je kiedyś nawet poszczególne kantony czy miasta. W XVI w. wytyczne