46215 P3200008

w czasie przechowywania wyuczonego materiału, mimo braku dodafltm^ ^ wtórzeń. Poprawa ta jest najłatwiej obserwowalna, gdy porównujemy dosc^U^ nych treści w kolejnych próbach z tym samym wskaźnikiem efektu odtworzenia w pierwszej próbie po wyuczeniu się. Kolejne odtworzenia są bogatsze ilościowo wte-dy, gdy pierwsza próba nie zakończyła się bezbłędną aktualizacją całego zapamiętanego materiału. Zależnie od rodzaju materiału do wyuczenia się i przyjętej procedury badawczej efekt reminiscencji trwa od 30 sekund do 5 minut, zgodnie z wynikami badań Warda i Hovlanda. W klasycznych eksperymentach Ballarda czas trwania reminiscencji przekroczył 5 dni. Jednakże Ballard uznawał za reminiscencję pojawienie się w odtworzeniu elementów nowych, nieobecnych w odtworzeniu bezpośrednim, nawet jeśli ilość przypomnianych treści jest mniejsza (Włodarski 1996).

Zjawisko reminiscencji można wyjaśniać m.in. hipotezą konsolidacji śladów pamięciowych. Bezpośrednie odtwarzanie jest utrudnione, gdyż ślady pamięciowe są zbyt świeże (nie utrwalone). Po upływie odpowiedniego czasu ślady te utrwalają się, ułatwiając aktualizację zapamiętanych treści. Argumentem przemawiającym na korzyść tej hipotezy jest fakt nie pojawiania się reminiscencji, gdy zaniechamy odtworzenia bezpośredniego. Brak takiego odtworzenia, zgodnie z dotychczasową wiedzą o pamięci, utrudniając konsolidację śladów pamięciowych uniemożliwia reminiscencję. Inne próby wyjaśniania mechanizmu powstawania reminiscencji odwołują się np. do wygasania hamowania reaktywnego bądź zaniku z upływem czasu konkurencyjnych nieprawidłowych reakcji. Za taką koncepcją przemawia z kolei zwiększanie się efektu reminiscencji, gdy ucząc się komasujemy próby. Uczenie się skomasowane, zgodnie z takim punktem widzenia, nie daje możliwości rozproszenia się hamowaniu reaktywnemu ani samoistnemu zanikaniu błędnych reakcji. Dlatego też po zakończeniu prób, wymienione procesy są wyraźniej zaznaczone niż w wypadku rozłożenia prób w czasie. Nie jest wykluczone, że istotną rolę spełnia tu stosowanie odpowiednich metod pamięciowych. Nieobecność ich w uczeniu się skomasowanym może być kompensowana spotęgowanym udziałem wspomnianych metod w fazie przechowywania Stąd efekt reminiscencji jest wyraźniej obserwowalny.

W praktyce uczenia się istotne jest stosowanie odpowiednich sposobów łagodzących zapominanie poprzez wspomaganie fazy przechowywania. Najbardziej znanym i dostępnym sposobem jest odpowiednio zorganizowane powtarzanie wyuczonego materiału. Szczególnie korzystne dla trwałości przechowania jest przeliczanie, czyli kontynuowanie prób mimo osiągnięcia poziomu stabilizacji wprawy. W trakcie przeucza-nia może wystąpić efekt pozornego pogorszenia odtworzeń, na skutek gromadzenia się hamowania reaktywnego, utrudniającego wykonanie. Po odpowiednio długiej przerwie efekt ten znika i następuje samoistna poprawa odtworzeń. Negatywnym skutkiemprze-uczania może być niekiedy obniżenie motywacji jednostki do nauki, wtedy gdy nastąpi spadek efektywności kolejnych powtórzeń. Zjawisko to jest szczególnie wyraźne, gdy próby są skomasowane. Wtedy bowiem zdecydowanie nasila się hamowanie reaktyw ne. Jedną z metod zaradczych jest stosowanie powtórzeń rozłożonych w H nywanych -ta. * -fU — W

części Odczucie znużenia wówczas zmniejsza się, i~

iw»“koj=. k*e dodatkowo —»