49225 IMG61

wzajemny zwiaze^ni

ności uczniów trudnych oraz

bynajmniej okazywanej przez niego bierności czy zahamoWP ma i odwrotnie — proewaga bierności w zachowaniu nie przekreśla jego aktywności łącznie z agresywnością] co oznacza, ii nie zawsze łatwo odróżnić ucznia biernego od aktywnego czy też — inaczej — ucznia zahamowanego od agresywnego.

Pomimo powyższych zastrzeżeń warto zapoznać się nieco szerzej z charakterystyką uczniów przesadnie biernych i nadmiernie aktywnych (według przyjętej przez J. Konopnickiego nomenklatury) lub uczniów powściągliwych (zahamowanych) i agresywnych (zgodnie z zasygnalizowaną wcześniej klasyfikacją empiryczną w ujęciu N. Haversa).

. Głównymi,symptomami zachowań uczniów przesadnie biernych (czy zahamowanych) — jak twierdzi min. H. C. Quay (1972, s. 11) — są szczególnie przeżywane przez nich stany lękowe. Charakteryzują się one tym, że nie mają adresata, są jakby anonimowe. Uczeń lęka się, nie zdając sobie dokładnie sprawy, co jest tego powodem. Odczuwana przez niego lękliwość czyni go podatnym na wszelkiego rodzaju bo jaźń, czyli strach przed konkretnymi osobami, zjawiskami, lub przedmiotami, np. strach przed otoczeniem, karą, szkołą, zwierzętami lub ciemnością (por. Ran-schburg J., 1990).

Lękliwość występująca u uczniów przybiera często postać tzw. fobii szkolnej, którą niektórzy psychologowie zaliczają do najbardziej złośliwego typu nerwic dzieciństwa (Goldenberg H. i Goldenberg L., 1974, s. 151). Fobia szkolna przejawia się we wzmożonej tremie podczas lekcji. Uczeń ogarnięty nią boi się tego, czy rzeczywiście podoła obowiązkom szkolnym, czy nie stanie się przedmiotem drwiny lub żartów ze strony nauczycieli i swych kolegów z klasy. Fobii szkolnej towarzyszą często skargi ucznia na różne jego dolegliwości natury somatycznej, jak bóle głowy i żołądka (narzekania takie mijają zazwyczaj, gdy dowiaduje się, te nie musi pójść do szkoły). Prawdopodobnie spowodowane jest to rzeczywistym ustąpieniem odczuwanych poprzednio dolegliwości.

Lękliwość w jej skrajnej wersji zwykle pociąga za sobą różne następstwa, które zdecydowanie utrudniają społeczne przysto-waaie się do warunków życia szkolnego. Przede wszystkim powoduje ona ogólne zahamowuje ucznia, wyrażające się w nie-