48062 scan0013

innych ludzi, to informacja dla pacjenta, żc on sam może być źródłem swoich dobrych uczuć. Do ich przeżywania nie potrzebuje pomocy innych, ich akceptagi, oceny, czy wsparcia i innych uwarunkowań. Akceptacja, ocena i wsparcie zaczynają być samoakceptacją, samooceną, zaufaniem do siebie. Na tym etapie zmienia się rola terapeuty. Staje się on osobą towarzyszącą pagentowi w jego doświadczeniach, przeżywającą wspólnie z nim. Psychoterapeuta zamiast interpretacji, konfrontagi, sugestii i innych dyrektywnych technik, zamiast czuwania nad okazywaniem pagentowi bezwarunkowej akceptacji i zrozumienia, staje się mniej aktywny, słuchający pacjenta, doświadczający podobnych jak pacjent pozytywnych emocji. Źródłem tych pozytywnych uczuć jest nie tylko zadowolenie z samego siebie i z własnej skuteczności, ale także zadowolenie z zadowolenia pacjenta, radość z jego radości, ale także przykrość z jego przykrości.

Istotnym elementem leczącym jest także zmiana oceny otoczenia. W relacji terapeutycznej zaczynają dominować uczucia pozytywne, wynikające zarówno z treści sesji terapeutycznych, jak i doświadczania bardziej partnerskich relacji z terapeutą. Znacznie istotniejsze są jednak zmiany zachodzące w spostrzeganiu i ocenie tego, co wydarzyło się w życiu pacjenta i tego, co warunkowało jego aktualne sposoby reagowania i zachowania w relacjach z innymi oraz w relagach z samym sobą. Przede wszystkim zdolność do odróżniania przeszłości od teraźniejszości, fantazji od rzeczywistości, zdolność do rozpoznawania własnego udziału w kształtowaniu przebiegu zdarzeń i przeżywanych w związku z tym uczuć, zdolność do rozpoznawania zróżnicowanych motywów zachowań innych osób i ich zróżnicowanych reakcji na zachowania pacjenta, zdolność do rozumienia ich zachowań nie tylko przez pryzmat własnych emocji, własnych patologicznych przekonań czy błędnych generalizacji.

To wszystko powoduje, że obraz rzeczywistości, obraz innych ludzi i własnych z nimi relacji staje się bardziej zróżnicowany, mniej jednoznaczny. To skłania to podejmowania wysiłku pełniejszego poznania otoczenia, lepszego rozumienia zachodzących zdarzeń i zachowań innych ludzi. To skłania do uwzględniania, że nie wszystko może być zrozumiane, że nie wszystko może być przewidywalne i nie wszystko może podlegać kontroli, że wiele zdarzeń i zachowań może być dla paq'enta niesprzyjających, a nawet zagrażających. Realizując swoje potrzeby i pragnienia może napotykać sprzeciw innych ludzi, napotykać na ograniczenia sytuacyjne.

I nie muszą to być, tak jak odbierał to dotychczas, ograniczenia specjalnie tworzone po to, aby go pomniejszyć, upokorzyć, odrzucić itd. Chociaż i tak 232 może zdarzać się w relacjach między ludźmi. Zdolność do nowej oceny

otoczenia, zdolność do różnicowania i rozumienia mechanizmów zachodzących zdarzeń, pomaga rozumieć ich znaczenie dla własnego funkcjonowania. Pozwała mu świadomie zachowywać się tak, aby zwiększać prawdopodobieństwo pozytywnych doświadczeń i zmniejszać liczbę i siłę doznawanych przykrości. Pozwala mu to odzyskać zdolność do rozumienia świata i zdolność do wpływania na to, co dzieje się w jego świccie (por. Antonovsky, 1995).

Zmiana oceny przyszłoścf

Człowiek jest istotą przekraczającą granice teraźniejszości (por. Koziclecki, 1987; Obuchowski, 1985; Yalom, 1980). Większość podejmowanych działań jest podejmowanych ze względu na cele spodziewane w przyszłości.

Osoby cierpiące na zaburzenia psychiczne skoncentrowane są przede wszystkim na swoich doświadczeniach przeszłych. Czują się owładnięte przykrymi uczuciami związanymi z tymi doświadczeniami. Przykre uczucia towarzyszą także doświadczeniom bieżącym. Myśli i wyobrażenia dotyczące przyszłości wzbudzają lęk, oczekiwanie nowych przykrości, nowych niepowodzeń. Przyszłość wydaje się kontynuagą pasma niepowodzeń. Często przeraża tak dalece, źe pojawiają się myśli o bezsensie dalszego życia, a nawet o skróceniu cierpienia przez odebranie sobie życia.

W procesie psychoterapii pacjent ma wiele okazji do analizowania swoich wyobrażeń o przyszłości. Pierwszą okazją do tego jest odreagowywanie uczuć na początku procesu psychoterapii. Potem w okresie osiągania wglądu, analizowania swoich doświadczeń życiowych często pojawiają się treści dotyczące wyobrażanej przyszłości, lęku z tym związanego, przekonań kształtujących pesymistyczną wizję przyszłości.

I podobnie jak odreagowywanie uczuć i analiza wydarzeń życiowych pozwalają paq’entowi odzyskać zdolność dostrzegania dawnych zdarzeń w ich bardziej zróżnicowanej formie i bardziej realistycznej oceny przebiegu tych zdarzeń, tak samo dotyczy to wyobrażeń o zdarzeniach przyszłych. .    i

Zmniejszone ogólne poczucie zagrożenia, zmiana przekonań dotyczących własnych potrzeb i możliwości, większa świadomość własnych możliwości i ograniczeń, większa świadomość możliwości i ograniczeń otoczenia, sprzyjają zmianom wyobrażeń o przyszłości. Przyszłość zaczyna być widziana nie tylko w kategoriach zagrożeń i nieuchronnych zdarzeń, niezależnych od osoby. Pojawia się świadomość możliwości wpływania na zdarzenia, potrzeba 233