50909 skanuj0091 (22)

Zapasy spełniają ważną rolę w ekonomice przedsiębiorstwa. Zapobi^ zakłóceniom, zapewniają one pełne wykorzystanie podstawowych czyi wytwórczych (pracy ludzkiej i majątku trwałego) oraz utrzymanie założt poziomu obsługi rynku; z drugiej strony rzeczowy majątek obrotowj składnikiem kapitałochłonnym i kosztotwórczym.

Utrzymanie zapasów wymaga od przedsiębiorstwa angażowania znać kapitałów. Osłabia to możliwości rozwojowe przedsiębiorstwa i rozbudowę potencjału innowacyjnego, produkcyjnego i rynkowego. Zapasy, zwłaszcza riałowe i produkcji w toku, wiążą środki finansowe na dłuższy czas i obń| krótkookresową płynność finansową.

Tworzenie, utrzymanie i wyczerpywanie zapasów wiąże się z ponoszę! dużych kosztów. Koszty utrzymania zapasów szacuje się na około 25-| wartości zapasów rocznie. W warunkach inflacji koszty te ulegają dals2 wzrostowi.

li

IB

Podstawowym warunkiem racjonalizacji obrotowego majątku rzeczowego^ więc optymalizacja poziomu i struktury zapasów. Odrębnym zagadnietjl gospodarowania tym majątkiem jest optymalne stosowanie, wykorzystanie i z| cie zasobów materiałowych w procesach produkcyjnych.

4.4.1.1. Podstawy ekonomiki zużycia materiałów

Efektywne gospodarowanie materiałami w zasadniczy sposób wpływa na niki ekonomiczne przedsiębiorstwa przemysłowego, gdyż zużycie materk stanowi główny czynnik kosztotwórczy, a zarazem kształtuje jakość wytwa nych wyrobów. Stopień efektywności ekonomicznej wykorzystania materia mierzy się głównie przez zastosowanie rachunku produktywności, który polj na porównaniu nakładów materiałowych z efektami produkcyjnymi. Wskf niki oparte na tej relacji noszą nazwę mierników materiałochłonności. Wy.r| nia się:

1.    Materiałochłonność całkowitą produkcji, rozumianą jako relacja warto! zużytych materiałów do ogólnych rozmiarów produkcji przedsiębiorstwa w| nym okresie.

2.    Materiałochłonność jednostkową, która stanowi wielkość nakładów mai riałowych niezbędnych do wytworzenia jednostki wyrobu o danych parametra jakościowych. W zależności od celów badawczo-analitycznych i specyfiki dziali ności gospodarczej stosuje się całą gamę syntetycznych i szczegółowych mię ników materiałochłonności, różniących się sposobem ujęcia i pomiaru nakłado.

i bazą ich odniesienia (przegląd mierników materiałochłonności i ich zastosował można znaleźć w pozycjach [2, s. 82-92; 13, s. 120-131]). badanie matcriałochłop ności służy wykryciu możliwości obniżki zużycia (rezerw) oraz wskazarp przedsięwzięć techniczno-organizacyjnych, przyczyniających się do minimalizal. nakładów materiałowych.

-----'J

jiza konkurencyjności wyrobów wymaga ustalenia kompleksowej mate-mności w przedsiębiorstwie, obejmującej nakłady materiałowe i ener-nie tylko na produkcję, ale również ponoszone w okresie eksploatacji w relacji do uzyskiwanych efektów użytkowych. Nowym sposobem lateriałochionnośei wyrobu, uwzględniającym aspekt strategiczny i ekolo-fsą kompleksowe wskaźniki zużycia energii [17, s. 76-82].

Jstawą ekonomiki wykorzystania materiałów jest minimalizacja nakładów liniałowych i energetycznych w fazie produkcji i eksploatacji wyrobu w przelicze-- jgtff na jednostkę efektu użytkowego. Badanie materiałochłonności powinno umoż-ISf&wskazanie przedsięwzięć techniczno-organizacyjnych służących realizacji tej |^ły. Do głównych czynników obniżenia materiałochłonności wyrobu zalicza się: 1ł] postęp konstrukcyjny,

normalizację i unifikację,

|p||t)' postęp technologiczny,

-kl’4) dobór materiałów.

•'^'Czynniki te są wykorzystywane w fazie przedprodukcyjnej (tzw. technicznego przygotowania produkcji nowych wyrobów lub modernizacji wyrobów produkowanych).

. .i k- Wprowadzanie konstrukcji materiałooszczędnych łączy się z wieloma działaniami; do najważniejszych z nich można zaliczyć: 1.) analizę funkcji wyrobów i kosztów ich spełniania, prowadzącą do eliminacji zbędnych części (metoda analizy wartości), 2) wybór optymalnych zasad tcchniczno-fizycznych funkcjonowania wyrobu i metod obliczeń, 3) miniaturyzację wymiarów wyrobu oraz obniżenie stopnia złożoności wyrobu i stopnia skomplikowania kształtów jego Części składowych, 4) wybór najwłaściwszych materiałów.

Normalizacja jest procesem tworzenia jednolitych kryteriów dotyczących czynności, właściwości przedmiotów itp. Unifikacja to metoda normalizacji, prowadząca do zmniejszenia różnorodności odmian przedmiotów i czynności. W gospodarowaniu materiałami istotne znaczenie ma stopień znormalizowania i unifikacji części oraz materiałów. Normalizacja części według norm państwowych czy ponadpaństwowych (np. Unii Europejskiej) umożliwia ich masową produkcję przez wyspecjalizowane firmy. Unifikacja części oznacza możliwość ich stosowania w innych wyrobach, a unifikacja materiałów prowadzi do ograniczenia rodzajów, gatunków, odmian i wymiarów materiałów stosowanych w przedsiębiorstwie. Skutkiem działań normalizacyjnych jest wydłużenie serii produkowanych części, a w następstwie możliwość zastosowania efektywniejszych technologii, poprawy jakości i obniżki kosztów. Normalizacja ułatwia ponadto sam proces projektowania wyrobów. Unifikacja materiałów, dzięki ograniczeniu liczby pozycji asortymentowych, zmniejsza zakupy w małych partiach, ułatwia planowanie i sterowanie procesami zaopatrzenia, upraszcza magazynowanie i pozwala na zmniejszenie zapasów.