51010 Zoologia3

30 Pierwotniaki

Rys. 13. Toxoplasma gondii. A — tkanka żywiciela z pasożytami, B — schemat budowy Toxoplasma gondii; 1 — pasożyt, 2 — komórki tkanki żywiciela, 3 —• jądro, 4 — przestrzeń okołojądrowa. (Wg Kozara, ze Stefańskiego 1968, zmień.)

Rys. 14. Cykl rozwojowy I drogi transmisji Toxoplasma gondii. A — żywiciel, w którym przebiega rozwój płciowy (kotowate), B — żywiciele, w których przebiega rozmnażanie bezpłciowe; 1 — oocysta, 2 — sporocysta. (Z Kadłubowskiego 1972 i Grabdy 1972, zmień.)

z pokarmem, pochodzenia zwierzęcego lub zanieczyszczonym odchodami kota, form inwazyjnych zawartych w cystach. Źródłem zarażenia jest również kontakt z krwią zwierząt zarażonych, trofozoity bowiem często żyją w leukocytach. Podejrzewa się także możliwość zarażenia przez naturalne wydaliny (mocz) i wydzieliny (mleko, ślina). U ssaków łożyskowych pasożyt może przedostać się z układu krwionośnego ciężarnej samicy do układu krwionośnego płodu — taki rodzaj zarażenia nazywa się zarażeniem śródmacicznym.

Pasożyt wywołuje u ludzi toksoplazmozę nabytą i wrodzoną (zarażenie przez łożysko). Toksoplazmoza nabyta jest groźną chorobą odzwierzęcą, czyli zoonozą, dlatego duży procent zarażenia pasożytem notuje się wśród pracowników rzeźni. Dorośli przechodzą często toksoplazmozę bez wyraźnych zmian patologicznych, jednak u ciężarnych kobiet może ona powodować poronienia. Toksoplazmoza wrodzona jest groźna dla płodu, pasożyty bowiem zakłócają prawidłowy rozwój jego różnych narządów, szczególnie układu nerwowego (np. może wystąpić wodogłowie, upośledzenie wzroku).

Trofozoity mają kształt rogalików o wymiarach około 15x3 pm (rys. 13B). Jeden biegun ciała jest zaokrąglony, a drugi ostry i w tej części znajduje się kompleks apikalny. Owalne jądro jest położone w środku ciała.

Cykl rozwojowy. W ciele żywicieli trofozoity odżywiają się i rozmnażają bezpłciowo w komórkach. Po zniszczeniu treści komórki trofozoity mogą pozostać w jej wnętrzu, a błona komórkowa zniszczonej komórki pełni funkcję otoczki, czyli dawna komórka żywiciela przekształca się w cystę zawierającą pasożyty. Takie cysty nazywa się pseudocystami. Pasożyt przechodzi też cykl rozwojowy płciowy, dotychczas znany tylko u kota (rys. 14); poszczególne etapy tego cyklu przebiegają podobnie jak u pierwotniaków z rodzaju Eimeria. W rezultacie powstaje sporocysta ze sporozoitami.

Podrząd: krwinkowce — Haemosporlna

Krwinkowce pasożytują w komórkach miąższu wątroby, śledziony i węzłów chłonnych oraz w krwinkach czerwonych kręgowców stałocieplnych. Cykl rozwojowy przechodzą w dwóch żywicielach.

U ludzi wywołują one chorobę zwaną malarią — zimnicą, która nie leczona kończy się śmiercią w wyniku rozpadu erytrocytów. W klimacie równikowym i podzwrotnikowym choroba ta jest pospolita, w klimacie umiarkowanym występuje rzadziej, a w Polsce sporadycznie. Obecnie, w związku z częstym przemieszczaniem się ludności, zaczyna stanowić problem dla służb medycznych.

Zarodziec ruchliwy — Plasmodium vivax. Pasożyt człowieka, w którym rozmnaża się tylko bezpłciowo, oraz komara, u którego rozmnaża się płciowo i bezpłciowo. Przenoszenie pasożytów następuje w czasie pobierania krwi ludzkiej przez zarażonego komara widliszka (stwierdzono, że dotyczy to tylko samic tego gatunku, samce nie pobierają krwi), który do ranki wpuszcza ślinę ze sporozoitami.