47935 Kwas zas1302

578 | Rozdzul 38IV U

CO, ♦ H₂0 2 H₂C0₃ £ HC0₃- + H‘

Pr'

ti

H • Pr

Z tego powodu sam układ buforujący CO-j/HCOj" nie może przeciwdziałać zmianom pH wywołanym dodaniem C0₂.

b.    Niedobór C0₂

(1)    Jeżeli C0₂ zostanie usunięty z układu C0₂/HC0₃‘, to w roztworze znajdzie się mniej cząsteczek C0₂, które po połączeniu z wodą mogłyby wytworzyć jony HCO3-.

(2)    W tych warunkach jest nie tylko mniej C0₂ w roztworze, ale również mniejsze są (H¹J i IHCOj ), co powoduje, że reakcja przesuwa się w lewo.

c.    Reguły. Stężenie kwasu dodanego do roztworu buforującego w formie C0₂ jest

równe zmianie [HC0₃']^ł.

(1)    Jeżeli C0₂ zostanie dodany łub usunięty z roztworu, to [H‘] i [HC0₃'] zmieniają się w takim samym kierunku, a pierwotne zaburzenie równowagi kwaso-wo-zasadowej ma charakter oddechowy.

(2)    Jeżeli kierunek zmian (HC0₃'] jest przeciwny kierunkowi zmian pH, to pierwotnym zaburzeniem równowagi kwasowo-zasadowej jest zaburzenie oddechowe.

(3)    Zależność między pH i (HC0₃ j przy różnych ciśnieniach cząstkowych C0₂ jest niemal linią prostą, zwaną linią buforową lub krzywą miareczkowania C0₂ (zob. ryc. 38-7).

d.    Podsumowanie

(1)    Nadmiar lub niedobór jonów H¹ powoduje zmianę [H‘] i [HC0₃~] w przeciwnych kierunkach, a zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej ma charakter

metaboliczny.

(2)    Nadmiar lub niedobór C0₂ powoduje zmianę JH¹] i [HC0₃'j w tym samym kierunku, a zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej ma charakter oddechowy.

C-] Właściwości izobar ciśnienia cząstkowego C0₂ (Pco₂)

1. Przy stałym |HC0₃] ciśnienie cząstkowe C0₂ jest proporcjonalne do [H¹].

Tę zależność przedstawia następująca postać równania Hendersona odnosząca się do

Pco₂ (zob. rozdz. 34 V):

|H¹] = 24

Pco₂

IHCO3T

_Pco,.iH±aęM.

2. Przy stałym pH (tzn. wzdłuż jakiejkolwiek linii pionowej na ryc. 38-6 oraz 38-7) ciśnienie cząstkowe C0₂ jest proporcjonalne do |HC0₅'J.

0 INTERPRETACJA ZABURZEŃ RÓWNOWAGI KWASOWO-ZASADOWEJ ZA POMOCĄ DIAGRAMU pH-lHC0₃~] (ryc. 38-8). Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej można określać metodą graficzną na podstawie punktów przecięcia izobar Pco₂ dla 40 mm Hg z normalną linią buforu. Punkt przecięcia tych dwóch krzywych oznacza normę (N), dla której pH jest równe 7,4 (odcięta), a IHC0₃‘1 wynosi 24 mmol/1 (rzędna). Punkt N jest potrójnym punktem przecięcia, który określa pH, [HC0₃1 oraz ciśnienie cząstkowe C0₂ osocza krwi tętniczej zdrowego człowieka.

[XI Punkty na lewo od punktu N (punkty A, C, E oraz F) wskazują kwasicę. Punkty na prawo od punktu N (punkty B, D, G oraz H) wskazują zasadowicę.

1. Odcinek NA przedstawia kierunek zmian w odpowiedzi na wzrost Pco₂. Punkty na lewo od normalnej izobary Pco₂ (punkty A, E oraz F) wskazują kwasicę oddechową.

a. Punkt A określa warunki nieskompensowanej kwasicy oddechowej, związanej z niską wartością pH, wysokim [HC0₃' J oraz wysokim ciśnieniem cząstkowym C0₂.

b. Punkt E oznacza kwasicę oddechową (T Pco₂) połączoną z kwasicą metaboliczną U (HCOj j).

c. Punkt F oznacza kwasicę oddechową (T Pco₂) w połączeniu z zasadowicą metaboliczną (T (HCOj-J).

2. Odcinek NB przedstawia kierunek zmian w odpowiedzi na obniżenie Pco₂. Punkty na prawo od normalnej izobary Pco₂ (punkty B, G oraz H) wskazują zasadowicę oddechową.

RYC 3&8. Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej. [HCOj"l odnosi się do osocza. Odcinek ANB oznacza normalną Imię buforową, a odcinek CND normalną izobarę ciśnienia cząstkowego C0₂ (PcOj) (40 mm Hg). N - norma; A - kwasica oddechowa (nieskompensowana); B - zasa-dowica oddechowa (nieskompensowana); C -kwasica metaboliczna (nieskompensowana); D -zasadowica metaboliczna (nieskompensowana), E - kwasica oddechowa + kwasica metaboliczna; F - kwasica oddechowa + zasadowica metaboliczna; G - zasadowica oddechowa + kwasica me taboliczna; H - zasadowica oddechowa + zasadę wica metaboliczna. (Według: H.W. Davenport: The ABC ofAcid-Base Chemistry, wyd. 5. Chicago. Unn-ersity of Chicago Press, 1969, s. 65).

1

U człowieka stęieroe |HC0₃] w osoczu wynosi 24 « 10‘³ Eq/1(24 « 10° mol/l), natomiast stężenie (lf| jest równe 40 " 10 ^s E<j/J (40'10 ⁹ mol/l). Tak więc |HCOj'| jest 6 ¹ 10¹ większe niż |H‘l. talem przesunięcie równowagi (w prawo

lub w lewo) ma znacznie większy wpływ na (8¹1 mi na |)iC0₃ ),