51255 IMGB10 (6)

>6*

112 S Media wytworem I kreatorem współczesnej kultury - kulturowe uwarunk

•ti(

'Ko

'zono

pr/_c. \

rnalnie” szybkie bicie serca na dyskotece techno czy zażywanie aiiilciiitiij₍₎ ' ’^kj| czc innych jest to wspomniana już Viagra (a nawet grożące AIDS przyp^j/ takt> seksualne). Si] to wszystko egzemplifikacje tej samej „kulturowej p#ujLT*Q istotą jest p\ tanie: Czy moje życie jest wystarczająco ekscytujące? Jednak (ji ' ^li

sprowadzone do niebezpiecznej jazdy samochodem (wyprzedzanie „im |_(/ kręcie”), 7. kolei dla wielu młodych ludzi ekstremum jest wyznm

ści ludzi ckstremalność w realnym życiu pozostaje nieosiągalna. I wówc/i oczy w kierunku ekranu telewizyjnego.

Większość programów typu mulity show zawicru w sobie znaczącą dą\y|₍ dzienności”, przy czym takt. iż są one „na żywo" w znaczącym stopniu podnosi" ^ linę u widzów. Współcześnie telewidzom nic wystarcza już kontakt z vvy₍|_||r .. i bohaterami fikcyjnymi (nie wystarczą nam już. dreszcze, które przeszyj ^1111111 w trakcie śledzenia akcji filmu). Widownia żąda: to wszystko ma się odbywać nu'' ^ dzięki temu doznania będą bardziej „dosłowne”.

W przypadku mulity show zostaje wyeliminowana (lak przynajmniej sądzą wia wie) fikcja, która występuje w filmach. Wszystko dzieje się naprawdę. Siedząc wy»,⁴ nic w fotelu, oglądamy więc na żywo próby ratunku i śmierć marynarzy z tonące okrętu, ludzi skaczących z ósmego piętra płonącego wieżowca, bombardowanie miaf ostatnią drogę skazańca, wypadek kierowcy formuły jeden - okiem kamery zamonu wanej w jego kasku. Prawie, jakbyśmy tam byli.

Kapitalną egzemplillkacją jest w tym kontekście historia O.J. Simpsona, gwiazdy futbolu i mass mediów, który oskarżony o morderstwo swojej byłej żony ucieka! przed policją ścigającą go po autostradzie w Los Angeles na oczach milionów telewidzów (był on „dopingowany" przez, grupy ludzi stojących na poboczach i oklaskiwany prze/ mijanych kierowców). Innym przywoływanym często przykładem jest interwencja Amerykanów w Kuwejcie po irackiej agresji - bezpośrednie transmisje z. bombardowania wzbudziły ogromne podekscytowanie i zainteresowanie Amerykanów (mówi się też, że jej początkowy termin był uzgodniony z szefami największych stacji telewizyjnych) (Melosik, 1995, s. 161).

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na kolejny kontekst mulity show. Oto w kulturze współczesnej występuje tendencja do znoszenia „luki" między tym, co prywatne a tym. co publiczne. Przykładem może być tutaj słynny romans prezydenta Clintona z Moniką l.ewinsky, kiedy to każdy aspekt prywatnego życia obu tych osób łącznic z najbardziej intymnymi - został przez media dokładnie ukazany. Gwiazdy mediów, takie jak Madonna czy Britney Spears, nie mają w ogóle swojego życia prywatnego. Nieustannie są na scenie; nieustannie śledzi ich oko kamery. Tendencja ta znajduje swój wyraz w słynnych talk-shows, których uczestnicy dokonują „wiwisekcji” - ujawniają największe dramaty swojego życia, najbardziej intymne i drastyczne szczegóły. W talk-■show to, co prywatne, staje się tym, co publiczne - „natychmiast i bez wahania".

W typowo medialne zjawisko „pomieszania” tego, co rzeczywiste, prywatne i publiczne, wpisują się lego typu mulity show, które w Polsce znane są pod nazwą „Big bruther" („Wielki Brat”) i „Dwa Światy”. W obu przypadkach grupa ludzi - oderwana frnlTimn~^/' ^; i rodziny - jest zamykana w spreparowanym świecie, jednym wielkim

studiu telewizyjnym. I .udzie ci. ich telewizyjne Zycie, ich emocje, romanse i poglądy są irunsmitnwunc na Żywo, Są całkowicie pozbawieni prywatnoiici.

Warto dodać. Ze do unalizy takich programów można wykorzystać dwie kategorie teoretyczne: panopticum i synopticuni Idea panopticum wywodzi się od fil<r»i(i Jcre-my'ego Benthama i została spopularyzowana w dziełach Michaela foucaułta, choć w przypadku „Wielkiego Bratu” zapewne hardziej kojarzy się nam ona ze słynną książką Orwella Rok 1984. W dużym u p roszczeni u opiera się ona na zasadzie’, niewielu obserwuje (monitoruje, nadzoruje) wielu, którzy są absolutnie widzialni. Symbolem może być tu koncepcja więzienia, w którym strażnica znajduje się w środku kręgu, na którego obrzeżach zna jdują się otwarte cele. Strażnik może w dowolnym momencie obserwować wszystko i wszystkich, każdy ruch. W przypadku „Wielkiego Brata” rolę strażniku pełnią kamery. Drugą kategorią jest synoptlcum: wielu ogląda niewielu. Punktem wyjścia jest tu wspomniane podglądanie prywatnego życia telewizyjnych gwiazd przez miliony telewidzów. W przypadku rcality show telewidzowie oglądają/ podglądają walczących o nagrodę uczestników.

Na zakończenie trudno nic zauważyć, że program typu „Wielki Bral” w perfekcyjny sposób uosabia ideę American Dreani - amerykańskiego marzenia, możliwość /dobycia przez, zwykłego człowieka sławy i iortuny, możliwość cudownej przemiany Kopciuszka w księżniczkę, a pucybuta w milionera. Kolejne osoby, opuszczające dom „Wielkiego Brata”, stają się — tak, one naprawdę stają się wzorami osobowymi dziesiątków tysięcy nastolatków.

3.6.4. Mass media i amerykanizacja

Wiciu krytyków kultury współczesnej utrzymuje, iż proces globalizacji stanowi „kulturowy trick”; jego istotą jest bowiem jednostronny przepływ wartości kulturowych Stanów Zjednoczonych do reszty świata. Jak komentuje Pico lyer (1993a, s, 86),

„świat w coraz większym stopniu wygląda jak Ameryka". Mamy tu więc tu do czynienia ze zjawiskiem amerykanizacji lub - jak twierdzą inni - „coca-colizacji” czy „medo-naldyzacji” świata. Tak pisze o tym Kroes (1993);

„uzyskaliśmy układ kodów kulturowych, które pozwalają nam zrozumieć i konsumować amerykańskie produkty kulturowe, tak jakbyśmy byli Amerykanami".

W tym kontekście zadaje się dramatyczne pytania; Czy Ameryka stała się juz kulturowym standardem dla świata? Czy świat staje się kulturowym projektem „amerykańskiego marzenia”?

Dla nikogo nie ulega wątpliwości, że głównym czynnikiem amerykanizacji są mass media, które sprawiają, iż „każdy czuje się jak w domu jedynie w dwóch miejscach; w domu i w Ameryce”. Amerykańskie stacje telewizyjne docierają niemal do każdego zakątka globu. Dzięki nim „Ameryka krąży wokół świata”. W tym kontekście pisze się np. o kulturowym imperializmie amerykańskiej stacji telewizyjnej MTV, wyrażającym się w sloganie; ,Jeden świat, jeden image, jeden kanał: MTV". lak pisze Ann Kapłan (1993, s. 165):