52287 PICT5433

nych tłuszczów roślinnych o wysokiej jakości. Ze względu na wartość żyąyczą do osnowy tłuszczowej margaryny są konieczne oleje o zróżnico^' nym składzie kwasów tłuszczowych, m.in. bogate w kwasy tłuszczowe o u kszej liczbie podwójnych wiązań w łańcuchu (najlepiej kwas linolowy)/ g oleje o niskiej temperaturze topnienia (kokosowy, palmowy). Olej rzep^' wy - główny surowiec krajowy - nie jest w stanie sprostać tak róij^ wymaganiom, dlatego jest niezbędny import różnych tłuszczów roślinny? w celu zapewnienia wysokiej jakości margaryny oraz olejów i tłuszczo,' Aby zaopatrzyć rynek krajowy w oleje bogate w kwas linolowy, jest koni, czny import oleju słonecznikowego, sojowego lub arachidowego.

Przemysł tłuszczowy zmierza do dostarczenia na rynek różnorodnym tłuszczów roślinnych, co jest podyktowane rolą, jaką odgrywają one w ży. wieniu człowieka. Tłuszcze oprócz węglowodanów są głównym źródłem energii w pożywieniu, dostarczają człowiekowi niezbędnych nienasycony^ kwasów tłuszczowych, są także nośnikiem witamin rozpuszczalnych w % szczach, tj. A, D, E, K. Stanowią materiał wykorzystywany przez organiz® do budowy struktury lipidów komórek. Tłuszcze są skoncentrowanym źró. dłem energii w pożywieniu, gdyż 1 g dostarcza 9 kcal (37,7 kj) w porów, naniu z 4 kcal (16,7 kJ) w przypadku białek i węglowodanów. W obecnym stanie wiedzy ilość energii pochodzącej z tłuszczów powinna stanowić w pożywieniu zdrowego człowieka nie więcej niż 35% i nie mniej niż 25% ca|. kowitej energii dziennej racji pokarmowej, Na węglowodany przypada SD 56%, pozostałe zaś 10-15% na białka. Należy wspomnieć, że ze względu na miażdżycę lekarze zalecają, aby co najmniej 10% ogólnej wartości kalorycznej dziennej racji żywieniowej człowieka pochodziło z NNKT. W Polsce spożycie tłuszczów nie należało w latach ubiegłych do najwyższych, głównie zaś były spożywane tłuszcze tradycyjne, jak masło, smalec. Trzeba zaznaczyć, że masło jest tłuszczem drogim, znacznie droższym w produkcji niż tłuszcze roślinne.

Surowce przemysłu olejarskiego

Huszcze roślinne wydobywa się z nasion lub owoców następujących roś-, lin: soi, słonecznika, rzepaku, arachidów, oliwki, sezamu, palmy oleistej i koko-1 sowej, babassu, krokosza i kiełków kukurydzy. Podstawowym surowcem olejarskim w naszym kraju jest rzepak, którego produkcja od końca lat pięćdziesią-; tych wykazuje dynamiczny wzrost i rozwój. Wzrost produkcji rzepaku jest uzasadniony zarówno sprzyjającymi warunkami uprawowymi, jak i wysoką efektywnością ekonomiczną. W ostatnich latach następują nadal pozytywna zmiany w zakresie unowocześniania metod uprawy rzepaku ozimego, wdrażane są nowe odmiany pozbawione całkowicie lub o zniżonej ilości kwasu eruko-wego i tioglikozydów, tworzone są zespoły uprawy roślin oleistych i plantacji zblokowanych. Obecnie stosunkowo szybki postęp w mechanizacji zbiorów, lepsza ochrona plantacji przed szkodnikami oraz ustalona rejonizacja uprawy lej rośliny stwarzają bardzo pomyślne perspektywy na wykonanie planowanego wzrostu produkcji ziarna rzepaku. Na tle tyc.. pomyślnych wyników ilościowych na plan pierwszy wysuwa się problem zabezpieczenia odpowiedniej jakości nasion rzepaku dla przemysłu olejarskiego. Sprawy jakości nasion rzepaku są jednym z przedmiotów badawczych Zakładu Technologii Produktów Pochodzenia Roślinnego. Prowadzone prace są poświęcone wyjaśnianiu przyczyn zbyt wysokiej liczby kwasowej tłuszczu zawartego w nasionach, zbyt dużej ilości zanieczyszczeń użytecznych i nieużytecznych oraz zbyt dużej rozpiętości procentowej zawartości tłuszczu pomiędzy poszczególnymi partiami dostaw. Z przedstawionymi problemami będą się mogli zapoznać studenci odbywający praktykę w Zakładach Przemysłu Tłuszczowego oraz w Państwowych Zakładach Zbożowych zajmujących się skupem i dystrybucją nasion. Problem jakości nasion rzepaku jest ważny, ponieważ od wielu lat obserwuje się stałe pogarszanie jakości nasion dostarczanych do przerobu, co znajduje odbicie w systematycznym wzroście poziomu zanieczyszczeń użytecznych powodujących przyspieszenie wzrostu liczby kwasowej tłuszczu. Przyczynami tego stanu są: a/ w sferze produkcji

-    nieprzestrzeganie przez plantatorów terminu zbioru w odpowiedniej fazie dojrzałości nasion (nasiona zebrane przedwcześnie nie osiągają właściwego poziomu zaolejania);

b/ w sferze obrotu

-    zbyt długie przetrzymywanie nasion rzepaku o dużym stopniu zawilgocenia przed poddaniem ich procesowi suszenia;

-    mechaniczne uszkodzenie nasion w punktach przeładunkowych i suszar-niczych, spowodowane stosowaniem niewłaściwych urządzeń przemysłowych oraz załadowczych;

-    nieprzestrzeganie technologii suszenia w punktach suszamiczych (stosowanie zbyt wysokiej temperatury powoduje przepalanie nasion);

-    dostarczanie do skałdowania nasion przesuszonych, o zbyt wysokiej temperaturze.

W celu uzyskania istotnej poprawy jakości surowca olejarskiego są podejmo- / wane w sferze produkcji i obrotu różnorodne działania zmierzające do maksymalnego zmniejszenia strat.

Obecnie do magazynowania nasion wysuszonych podczas akcji skupu stosuje się najczęściej silosy żelbetonowe, które - choć droższe od innych rodzajów magazynów - mają wiele zalet Nasiona przechowywane w silosach muszą być systematcznie kontrolowane, konserwowane (przewietrzanie, czyszczenie) i, w miarę potrzeby, dosuszane. Etapem, który poprzedza zasadniczy proces przerobu nasion jest ich oczyszczanie - usuwanie zanieczyszczeń luźno związa-

49