53236 PTDC0051 (2)

ODMIANY DIALOGU

Każda analiza rozmowy, każda teoria dialogu prowadzi do wyróżnienia odmian dialogu i ich opisu* Nie ohodzi w tej chwili o streszczanie dotyohczasowyoh prób ani o dyskutowanie ich zasadności i kompletności, lecz o wskazanie najozęstszych i morfologicznie najbardziej wyrazistyoh form dialogu i ioh funkcjonowanie w dramacie. Rozróżnienia teoretyczne znaleźć można w praoaoh Mukarovsky’ego (dialog) i Skwarczyńskiej (rozmowa)j Wyróżnione tam odmiany występują w utworach dramatyoznyoh w postaoi przekształconej, zmodyfikowanej przejęciem nowych, Już nie żyoio-wych, lecz literacko-teatralnyoh zobowiązań.

Dialogiem sytuaoyjnym nazywamy rozmowę , w której wewnętrzna więź między replikami ulega osłabieniu na rzecz ich odniesień pozaJęzykowych. Słowo Jest tu do pewnego stopnia niesamodzielne i uzyskuje właściwe znaczenie dopiero w związku z określoną sytuacją, działaniami postaoi, przestrzenią i czasem, w których się pojawia. Nieuchronne jest w takich okolicznościach uczynienie tematem dialogu samej sytuaoji; słowo nie tworzy działania, jak w intrydze, leoz działanie, najozęś-oiej błahe, pozbawione wymiaru dramatycznego, uzupełnia. Repliki mogą tu przybrać charakter oznak, a nie znaków językowych. Część z nich bywa najozęśoiej zredukowana do postaci zdań minimalnych, form wykrzyknikowych, bądź zastąpiona gestami - staje się replikami domyślnymi.

Dialog sytuacyjny w dramacie przydatny jest w soenaoh, prze de wszystkim "rodzajowych", tworzących określony nastrój, ozęsto ekspozycyjnych. Inna możliwość zastosowania to sceny komediowe o wartkiej, ale pozbawionej dramatyoznego napięcia akcji, a więo rao„j ₆x_Wi_Uzące z rarsą. Nośność problemowa dialogu’sytua