53521 Scan158 (2)

158 B.F. Pennington i R.K. Olson

Wise i współpracownicy (2000) wykazali znaczące polepszenie umiejętności dekodowania fonologicznego i świadomości fonologicznej na skutek kładzenia nacisku na te umiejętności w programach re-eduka-cyjnych dla dzieci w klasach 2-5.

Niezwykle interesujący jest istotny wpływ, jaki gemy wywierają na deficyty grupy w zakresie czytania słów, dekodowania fonetycznego, kodowania ortograficznego i świadomości fonologicznej. Równie interesujący jest stopień, w którym wspólne uwarunkowania genetyczne oddziałują na różne pary umiejętności (co oznaczałoby, że wspólne uwarunkowania genetyczne miałyby wpływ na daną parę umiejętności). Gayan i Olson (2001) zastosowali dwuczynnikową analizę DF, aby oszacować korelacje genetyczne pomiędzy parami zmiennych poprzez wyselekcjonowanie takich par bliźniąt, u których jedno wykazywało deficyt w zakresie jakiegoś czynnika (zmiennej), a następnie oszacowanie regresji współbliźniaka do średniej dla drugiej zmiennej. Najwyższa wartość korelacji genetycznej, wynosząca r_g = 0.99 została stwierdzona dla deficytów grupy w dekodowaniu fonologicznym i w czytaniu słów. Znaczące korelacje genetyczne zostały także stwierdzone dla deficytów grupy pomiędzy kodowaniem ortograficznym i czytaniem słów (r_g =0.81), kodowaniem ortograficznym i dekodowaniem fonolo-

H Średnie dla tego z bliźniąt, który przejawia określoną cechę ■ Średnie dla współbliźniąt

Ryc. 2. (a) Regresja do średniej w populacji dla testu czytania słów dla współbliźniąt MZ i DZ; (b) Regresja do średniej w populacji dla testu „usuwania fonemów” dla współbliźniąt MZ i DZ

Genetyka dysleksji 159

logicznym (r_g = 0.73), jak też pomiędzy świadomością fonologiczną i czytaniem słów (r»=0*67) oraz dekodowaniem fonologicznym    0.64).

■: Najbardziej interesujący teoretycznie i istotny statystycznie kontrast ; wystąpił pomiędzy korelacjami dla świadomości fonologicznej i kodowania ortograficznego (r_s = 0.28) vs. dekodowania fonologicznego 0-64). Wydaje się, że powiązanie pomiędzy czytaniem słów a świadomością fonologiczną wynika głównie z genetycznej korelacji \ pomiędzy czytaniem słów a dekodowaniem fonologicznym. Przeciwnie, piiska korelacja genetyczna pomiędzy deficytami świadomości fonolo-! gicznej i kodowaniem ortograficznym, pomimo wysokiej indywidualnej j ędziedziczalności, wskazuje na istnienie innyeh, uwarunkowanych [ genetycznie deficytów w procesach podstawowych, które są związane z deficytami w kodowaniu ortograficznym. W chwili obecnej, takie deficyty w procesach podstawowych nie zostały jeszcze dokładnie wyjaśnione, ale ustalono, że wysoce odziedziczane symptomy nadpobudliwości psychoruchowej są silniej związane z deficytami w kodowaniu [litograficznym, niż dekodowaniu fonetycznym (Willcutt i wsp., 2002). ŁUnjiejętność szybkiego nazywania (Rapid „Automatized” Naming,

' RAN) zaproponowano jako drugi ważny korelat, obok świadomości limnologicznej, a także potencjalnie niezależny przyczynowy czynnik w dysleksji (Wolf, 1991). Umiejętność szybkiego nazywania zwykle mierzy się w ten sposób, że badane osoby mająza zadanie jak najszybciej feazwać serię obrazków, kolorowych skrawków, liter lub liczb. Davis i Współpracownicy (2001) przeprowadzili jednoczynnikowe analizy DF dla umiejętności szybkiego nazywania i dwuczynnikowe analizy Wspólnego wpływu genów na umiejętność szybkiego nazywania i umiejętność czytania, mierzone testem PIAT, oraz zdolności dekodowania fonologicznego i kodowania ortograficznego. Odziedziczalność ^deficytów grupy dla umiejętności szybkiego nazywania była istotna ptatystycznie zarówno w przypadku szybkiego nazywania przedmiotów i polorów, jak i liczb oraz liter. Jednakże analizy dwuczynnikowe jednocześnie uwzględniające te parametry, jak i wskaźniki czytania, były istotne statystycznie jedynie dla szybkiego nazywania liczb i liter.

; Bardzo interesujące jest, czy związki pomiędzy umiejętnością szybkiego nazywania a zaburzeniami czytania występują niezależnie pd świadomości fonologicznej. Metody analizy DF deficytów grupy nie pozwalają na satysfakcjonujące określenie niezależnego oddziaływania,