53613 Obraz (582)

HUMANIZM TO ZA MAŁO

Zaiste, nie wiesz, które wzejdzie, to czy tamto, ani czy jednakowo dobre będą oba.

7.    Słodkie jest światło

i dobrze jest oczom widzieć słońce.

8.    Ale choćby człowiek żył długie lata i zawsze radował się nimi,

będzie pamiętał o dniach ciemności, których nadejdzie wiele.

A co nadchodzi, jest marność.

9.    Wesel się, młodzieńcze, w dzieciństwie twoim, wdzięcznym sercem przyjmuj dni młodości twojej.

Idź drogami twego serca, według widzenia twoich oczu.

Ale wiedz, że za wszystko Bóg wezwie ciebie na sąd.

10.    Wygoń z twego serca gniewy, oddal od twego ciała udręczenie.

Gdyż dzieciństwo i młodość są marność.

Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin 1984

0 Założenia wstępne

Temat sformułowany jest w taki sposób, który umożliwia wykorzystanie wniosków wynikających z przemyślenia problematyki Dżumy. Tak więc do wykonania zadania przydać się mogą treści zawarte w eseju poświęconym powieści Camusa, a sugerowane w omówieniu poprzedniego zadania oraz wynikające z odczytania końcowych części tekstu utworu. Wszystko to należy zestawić (dokonać analizy i interpretacji porównawczej) z przesłaniem zapisanym w wybranym fragmencie starote-stamentowej Księgi Eklezjasty. Odszukanie płaszczyzny wspólnych treści może doprowadzić do innych ciekawych wniosków interpretacyjnych.

Wydaje się, że lepiej będzie omówić najpierw rozdział 11 Księgi Eklezjasty, a następnie poszukać w Dżumie korespondujących z nim treści.

Analiza i interpretacja fragmentu Księgi Eklezjasty

Księga Eklezjasty jest najbardziej chyba filozoficzną, a dzięki temu uniwersalną księgą Starego Testamentu. W tradycji hebrajskiej czytana była podczas radosnego Święta Namiotów, które było wspomnieniem wędrówki Izraelitów przez pustynię. Czesław Miłosz, tłumacz przekładu, który tutaj przywołujemy, przypuszcza, że jej treść mogła stanowić rodzaj zamierzonego kontrastu wobec świątecznych śpiewów i tańców. Eklezjasta, inaczej Kohelet (po polsku - Kaznodzieja), medytuje bowiem nad życiem ludzkim. Co ciekawe, w księdze tej nie ma odwołań do historii Izraela, nie pojawia się nawet imię Jahwe, obecna jest w niej cykliczna koncepcja czasu (a cała Biblia prezentuje czas dynamiczny, jego początek i wizję końca). Księga ma charakter filozoficznych rozważań zapisanych w formie poetyckich sentencji. Medytacje Eklezjasty przepełnione są melancholijną zgodą na istniejący w naturze odwieczny porządek rzeczy, Kaznodzieja nie buntuje się jak Hiob przeciw niepojętemu w swych wyrokach Bogu. Głównym motywem księgi jest przekonanie o marności - uanitas. Są nią wszystkie doczesne dobra, o jakie zabiega w swym życiu człowiek. Świadomość tego może zmienić postawę ludzką, zamiast marności można więc wybrać wartości wieczne. Sam Eklezjasta wie, że człowiek jest słaby i potrzebuje wsparcia, dlatego jego rozmyślania mają formę apostroficznych wskazań.

Metaforyczne treści poszczególnych wersetów 11 rozdziału Księgi Eklezjasty można odczytać w następujący sposób:

1.    „posyłanie chleba” jest nakazem dzielenia się dobrem, bez oglądania się na (ewentualną) zapłatę;

2.    „dawanie cząstki” jest wyrazem praktykowania postawy współczucia;

Albert Camus, Dżuma

3.    natura rządzi się swoimi prawami, jej rytmy są dla człowieka niepojęte, człowiek skazany jest na klęski, które niosą żywioły;

4.    świadomość tego nie może jednakże usprawiedliwiać ludzkiej bierności; powołaniem człowieka jest aktywne życie;

5.    świat jest dla człowieka nieprzenikniony;

6.    działalność człowieka jest jednocześnie jego powinnością; to zadanie heroiczne, nie towarzyszy mu bowiem gwarancja powodzenia.

7.    i 8. wspomnieniu światła (dobra) towarzyszy świadomość ciemno

ści (zła), razem stanowią one pełnię egzystencji;

9. nie należy uciekać od radości, dobrze jest podążać „drogami serca” (czyli kierować się sumieniem), bo ludzkie postępowanie podlega osądowi Boga;

267