55505 skanuj0008 (78)

tłukowane i oferowane przez wyspecjalizowane firmy np. ESRl i Intergraph.

Słowo „System" należy tu rozumieć jako zbiór elementów wzajemnie ze sobą powiązanych. Nie jest to dowolny, czy przypadkowy zbiór elementów. Części składowe systemu pozostają ze sobą w określonych zależnościach. Tak więc żadna z części składowych, choćby najważniejsza (lub największa) nie może być nazwana systemem a system jako całość, nie może dobrze funkcjonować, jeśli brakuje któregoś z elementów. Podkreślamy tu warunek kompletności systemu i współzależności jego elementów, ponieważ często występują przypadki upraszczania sprawy i nazywania systemem (GIS) jednej z jego części składowych, jaką jest oprogramowanie, baza danych lub mapa w postaci cyfrowej.

GIS należy do rodziny systemów' informacyjnych. System Informacji Geograficznej gromadzi i porządkuje dane geograficzne oraz wytwarza informację użyteczną dla zarządzania przestrzenią geograficzną. Informacja wytworzona przez system może mieć aspekt przestrzenny (geograficzny) lub go nie mieć (być nieprzestrzenną). Systemy informacyjne należy odróżniać od systemów informatycznych, których domeną jest sprzęt informatyczny i oprogramowanie.

Dwa następne słowa, tj. „Informacji Geograficznej", zwykło się rozpatrywać razem, nicrozdzielnie. Różne zrozumienie pojęcia „informacja geograficzna" były dyskutowane w poprzednim punkcie. Słowo „Geograficzny" odnosi się więc do danych i informacji zlokalizowanych w przestrzeni geograficznej, a nie do systemu.

W Polsce przyjęto rozróżnienie Systemy Informacji Geograficznej i Systemy Informacji , o Terenie.

Systemy Informacji o Terenie (SIT) groma-dzą dane o dużej szczegółowości i dokładnie, zlokalizowane. Szczegółowość danych i dokładność ich lokalizacji odpowiadają mapom wiel-koskalowym 1:500, 1:1000, 1:2 000. Jako skalę graniczną przyjmuje się często 1:5 000. Dokładność lokalizacji obiektów wyraża się w centymetrach. Dla Systemu Informacji o Terenie typowa jest wektorowa postać danych, choć obecnie przy łatwości i powszechności skanowania map, coraz szerszym używaniu ortofoto-map lotniczych i satelitarnych w skali 15000

oraz przy łatwości przechodzenia od rastrowej do wektorowej postaci danych (i odwrotnie), to rozróżnienie wynikające z postaci danych nie jest tak wyraźne jak kilkanaście lat temu i ma obecnie mniejsze znaczenie praktyczne. Systemy Informacji o Terenie tworzy się dla miejscowości lub ich części. Dla stworzenia SIT jest niezbędna wielkoskalowa mapa numeryczna. SIT może obejmować wszystkie obiekty występujące w terenie i ich cechy, albo też tylko niektóre z ich, np. techniczne uzbrojenie terenu-

Dla tworzenia SIT ważne są dane katastralny (mapy plus rejestry), ale kataster nie wyczerpuję, całości tematyki SIT. W niektórych krajach europejskich system o dużej szczegółowości ma nazwę Land Information System (LIS).

Prawo geodezyjno kartograficzne określa, jakie bazy danych powinny tworzyć służby geodezyjno-kartograficzne w ramach SIT. W skali województwa są to działania „wyspowe" pokrywające tylko niektóre obszary wybranych miast. Metodyka SIT nie była więc rozwijana w niniejszym projekcie.

Systemy Informacji Geograficznej (GIS), w polskim zrozumieniu, gromadzą dane

0    mniejszej szczegółowości, zlokalizowane z dokładnością mniejszą niż w SIT. Szczegółowość danych i dokładność ich lokalizacji odpowiadają mapom w skalach 1:10000 i mniejszych. GIS tworzy się dla jednostek terytorialnych takich jak: gminy, powiaty,-regiony, państwo, parki narodowe. Dla GIS typowa jest rastrową postać danych, choć wiele baz danych dla GIS-

„ stosuje również wektorową p06tać danych... W większości krajów GIS obcjmujc_ również^, systemy o dużej dokładności i nie ma tam rozróżnienia na GIS i LIS.

W Polsce funkcjonuje jeszcze trzecie pojęcie: Systemy .Informacji Przestrzennej (SIP). Jest to pojęcie nadrzędne dla GIS i-SIT

1    obejmuje ono oba te systemy. Często używa się zamiennie (jako równoważne) terminów GIS i SIP, ale użycie sformułowania „informacji przestrzennej" oddaje . lepiej , niż sformułowanie „informacji geograficznej" .istotę obiektów i. zjawisk gromadzonych w bazaęh danych przestrzennych i istotę generowanej informacji, ponieważ chodzi tu__o.obiękty i zjawiska (nie tylko obiekty) zlokalizowane w przestrzeni geograficznej, ale nie ograniczające się do zakresu zainteresowania, nawet szerokiego, geografii.

W niniejszym opracowaniu będzie więc używane pojęcie „System Informacji Przestrzennej". Pojęcie „System Informacji Geograficznej" (GIS) może się pojawić w tych przypadkach, gdy chodzi o tłumaczenie z angielskiego lub o ścisłe nawiązanie do kontekstu tekstów angielskich, choć należy dodać, że w języku angielskim już się pojawiły książki

0    tytułach „Spatial Information Systems" (System Informacji Przestrzennej).

2.2.1. Części składowe SIPu

W oparciu o definicje ESRI i Leksykonu Geomatycznego łatwiej jest prowadzić dyskusje o tym co można, a czego nie można nazwać GISem, oceniać czy coś, z czym mamy do czynienia, jest kompletne, czy też nie. Aby to „coś" było kompletne musi zawierać: sprzęt komputerowy, oprogramowanie i dane geograficzne (bazy danych). Celem systemu jest tworzenie ...obrazu rzeczywistości, a później

wykonywanie, analiz,__czyli wytwarzanie

informacji. Aby to było możłiwe, oprogramowanie musi zawierąć_funkcje umożliw«y jące zbieranie,__gromadzenie, aktualizację..

1    przetwarzanie danych, więc Jworzenie jadanych, a później w oparciu o dane zawarte, w bazach danych wykonywanie anaTiz~Trnó-_ delowanie oraz wizualizację danych!ub wizualizację wyników^analiz.

Aby to wszystko było możliwe, (śystent) musi mieć odpowiedniperepiiel i organizację. Personel posiadający umiejętność projektowania i tworzenia systemu, jest zainteresowany jego użytkowaniem. Jeśli któryś z powyższych warunków nie jest spełniony, nie mamy pełnego systemu. Może to być baza danych (jedna lub kilka), mapa numeryczna lub etap przejściowy do tworzenia systemu.

Obecnie nie wymienia się specjalnych warunków, które by musiał spełniać sprzęt komputerowy i urządzenia peryferyjne (skanery, digimetry, drukarki, plotery) potrzebne do tworzenia i funkcjonowania SIP. Zależnie od wielkości tworzonego systemu i zastosowanego oprogramowania należy oszacować potrzebną pamięć dysków, pamięć operacyjną, rozdzielczość skanerów i ploterów. Nie ma już sprzętu produkowanego wyłącznie dla GIS. Ogólnie dostępny spr/.ęt może być stosowany dla SIP. W kategoriach sprzętu można też roz.ważać urządzenia do przesyłania danych zarówno techniką przewodową, jak i bezprzewodową.

Ponieważ SIP operuje dużymi zbiorami danych, ważne jest oszacowanie parametrów sprzętu zapewniających odpowiednią szybkość transmisji danych. Ważne jest również bezpieczeństwo przesyłanych danych.

Oprogramowanie dla SIP, odwrotnie niż sprzęt, musi spełniać szereg specjalnych warunków. Po pierwsze, musi zawierać funkcje umożliwiające wypełnienie wymienionych w definicji zadań: zbierania, gromadzenia, aktualizacji, przetwarzania danych, wykonywania analiz przestrzennych i modelowania.

To, czy oprogramowanie umożliwia łączenie części graficznej (mapy) z bazą danych opisowych jest jednym z ważnych kryteriów odróżniania edytorów graficznych służących do opracowania map i rysunków na podstawie danych numerycznych od oprogramowania GISowego.

Drugie kryterium odróżniające oprogramowanie dla SIP od innych pakietów oprogramowania, to istnienie funkcji umożliwiających wykonywanie analiz przestrzennych i modelowanie.

Personel jest częścią składową SIP. Perso-nel nie tylko umiejący korzystać z odpowiedz nich funkcji oprogramowania (operatorzy)^ ale rozumiejący istotę systemu^kolejne etapy jego tworzenia, <iimiejący wykorzystać jego moż- .. liwości do różnorodnych /ąs.tosowąń^. współpracujący z decydentami korzystającymi z informacji wytwarzanych przez system. Potrzeba więc wielu lat na wykształcenie personelu, zdolnego do dobrego zaprojektowania systemu, stworzenia dobrego systemu i do_wykorzystywania wszystkich możliwości systemu. Decydenci odpowiedzialni za stworzenie i funkcjonowanie systemu powinni pamiętać, że łatwiej jest nabyć sprzęt i oprogramowanie, kupić lub stworzyć bazy danych niż pozyskać i wykształcić odpowiedni personel.

Organizacja decyduje o sukcesie lub o po- . rażce systemuTTSzcźe^olnuT przy większych systemach jest konieczne zaprojektowanie współdziałania systemu (współpracy, podległości) z jednostkami instytucji,. dla której zbudowano system, a także z jednostkami zewnętrznymi. Jako jedno z zadań składnika „organizacja" uznaje się również analizę kosŁ. tów    wru.enl^finaj^spwą.m?_^zJb.ędnęgo .

dof unkcjonowania systemu.