55620 Skanowanie 13 11 08 30 (2)

pryncypia: Jedno i Diada. Uobecniają się one w „działaniu” formotwórczym konstytuujący każdy byt.

Teorię pierwszych pryncypiów i Arystotelesowską filozofię pierwszą łączy nie tylko wspólny cel, jakim jest ustalenie ostatecznych fundamentów najszerzej rozumianej rzeczywistości i uzyskanie wyczerpujących i koniecznych wyjaśnień jej struktury (ten jest wciąż obecny w^r ambitnych programach filozoficznych oraz w⁷ nauce, w^r tzw. badaniach podstawowych), ale także pokrewieństwo stosowanych form dyskursu. Mimo zasadniczych różnic w⁷ kwestiach filozoficznych oraz odmienności na poziomie formy językowej (u Platona dominujący dialog „symulujący” rozmowę, u Arystotelesa - oszczędny, pozbawiony poetyckich uroków^r, wywód „dedukcyjno-redukcyjny”), nie ma wątpliwości, że mistrz i uczeń prezentują dwa warianty tej samej tradycji uprawiania filozofii¹. Inaczej niż ma to miejsce w nowożytnym dyskursie naukowym, u obu myślicieli wykład o pierwszych zasadach i przyczynach nie ogranicza się do wyłożenia ostatecznego rezultatu badań, czyli zaakceptowanych ustaleń teoretycznych, jakie są pierwsze zasady wszelkich bytów, czym sa^ i jakie pełnią funkcje w^; kształtowaniu rzeczywistości? Powyższa wiedza przedmiotowa jest umiejscowiona w⁷ obrębie złożonej całości poznawczej. Tworzy ją synoptyczne ujęcie wszystkich znanych człowiekowi poszczególnych doświadczeń - wszechogarniająca synteza, nadająca różnorodnej i złożonej rzeczywistości porządek (ukryty pod potocznym doświadczeniem), będący rezultatem mocy sprawczych pierwszych zasad (u Platona jako jednolitość strukturalna świata o korzeniach matematycznych, u .Arystotelesa - jako ład hierarchiczny jestestw niehomogenicznych).

Warto tu przywołać trzy charakterystyczne typy dyskursu Platona i .Arystotelesa (bez należnego im szerszego omówienia), w splocie których pojawia się problematyka nauk niepisanych. We współczesnym ideale nauki tego rodzaju rozważania albo występują w rudymentarnej postaci, albo zostały przesunięte do zadań badawczych metodologii, epistemologii, aksjologii itp. Mam tu na myśli: (a) dyskusję z poglądami poprzedników⁷, (b) wzajemne przenikanie się dyskursu przedmiotowego z rozważaniami metodologiczno-epistemologicznymi oraz (c) współobecność rozumowań redukcyjnych i dedukcyjnych. Wszystkie mają one swoje źródło w duchu aporetyki, który przenika filozofie obu myślicieli. Wprawdzie można doszukać się w platonizmie i arystotelizmie systemowej organizacji wiedzy (sugerowaną samym zamysłem ustalenia pierwszych zasad), jednakże siłą napędową badań, determinującą problematykę i kierunki rozważań, są problemy odziedziczone po zastanej tradycji. Postęp w ich rozwiązywaniu

1

Przyrównanie nauk niepisanych do Arystotelesowskiej filozofii pierwszej akcentuje podobieństwa, odsuwając na dalszy plan istotne różnice, które nie muszą być uwzględniane w powyższej rozprawie. Warto tu wspomnieć o swoiście platońskich komponentach, nieobecnych u Arystotelesa. Najważniejsze dzieła .Arystotelesa mają ceł czysto poznawczy, z wyraźnie zaakcentowaną odrębnością filozofii praktycznej. U Platona badania naukowe, oprócz zadań poznawczych, miały też walor ćwiczebno-przygotowawczy (dialektyka) w realizacji Sokratejskiej troski o duszę, osiągające w Akademii poziom soteriologiczno-mistyczny (oczyszczający i uszlachetniający duszę). Warto tu przywołać trafne spostrzeżenie G. Realnego, że Arystoteles był nie tylko wielkim filozofem, ale i naukowcem, Platon zaś nie tylko wielkim filozofem, ale i mistykiem i poetą[..].