54705 skanowanie0099

u

?c.6ieMrAC^AT

Roman Kuźniar

ROZDZIAŁ I

Stosunki międzynarodowe — istota, uwarunkowania, badanie

1. Narodziny nowożytnych stosunków międzynarodowych

Stosunki międzynarodowe są jedną z podstawowych sfer aktywności jednostek i zbiorowości oraz ich instytucji we współczesnej cywilizacji ludzkiej.. Próba lokalizacji w czasie pojawienia się tego aspektu życia społecznego byłaby jałowym przedsięwzięciem. Wszak mówiąc „stosunki międzynarodowe”, traktujemy je, co oczywiste, umownie. Określenie „narodowe” zawsze oznaczało zbiorowości wyodrębnione według nieostrych kryteriów etnicznych, formalnoorganizacyjnych, geograficznych. Jeśli tak, to stosunki te są nawiązywane od chwili pojawienia się takich zbiorowości, chociażby przez sam fakt ich sąsiedztwa („ocierania się”

0    siebie) na określonej przestrzeni geograficznej. Zachowane źródła wskazują, iż państwa (narody) i cywilizacje spotykały się ze sobą w odległej starożytności. Wiadomo także, iż te spotkania — stosunki międzynarodowe — miały z reguły przypadkowy i żywiołowy charakter. Dominującą ich formą były wojny — ekspansja, podbój, uzależnienie. Tak działo się w obrębie cywilizacji chińskiej, na Bliskim

1    Środkowym Wschodzie, w strefie cywilizacji śródziemnomorskiej (starożytna Grecja i Rzym).

Okres średniowiecza niewiele tu wniósł, aczkolwiek coraz silniej zaznaczały się akcenty koegzystencji między państwami ówczesnej Europy. Nie bez znaczenia była w tym względzie polityczna dominacja papiestwa scalająca chrześcijańską Europę. Zasięg wpływów chrześcijaństwa wyznaczał zarazem obszar, na którym tworzone były podstawy przyszłego przyspieszenia cywilizacyjnego ludzkości. Feudalna Europa, zwłaszcza od późnego średniowiecza, odznaczała się nieźle rozwiniętymi kontaktami między rządzącymi (panującymi dworami), a także dość swobodnym, choć ograniczonym do jednostek — uczonych, mnichów, rzemieślników, kupców, rycerzy — przepływem osób. Towarzysząca temu cyrkulacja idei i dóbr sprzyjała powstawaniu wartości, norm i wzorów konstytuujących powoli cywilizację zachodnią.

Przełomowym momentem w tym procesie był kryzys feudalizmu, który zamknął epokę średniowiecza. Wyłamanie się cywilizacji europejskiej z feudalnej organizacji życia społecznego i gospodarczego dokonało się przez narodziny kapitalizmu —