PICT4912

i 'P&TU&ICM

Rozdział VI

Metody nauczania 1. Istota i klasyfikacja metod

Metoda jest to systematycznie stosowany pewien określony sposób postępowania w celu osiągnięcia zamierzonych rezultatów. W trakcie procesu nauczania i uczenia sie metody mają zapewnić jak najskuteczniejsze osiągniecie rezultatów dydaktyczno-wychowawczych. W procesie kształcenia metoda staje sie podstawowym elementem, obok sposobu postępowania określa organizacje procesu, jego tok, właściwe reguły i prawidłowości nauczania przy zastosowaniu określonej metody.

Rozpatrując bogactwo i różnorodność metod należy pamiętać, że istnieją dwa odmienne ich ujęcia. Pierwsze uzależnia metody od źródeł wiedzy, drugie — od etapu w procesie samodzielnego uczenia sie i studiowania.

Według pierwszego ujęcia podstawą odmienności metod jest źródło informacji. Źródłem informacji może być nauczyciel, własna aktywność uczniów lub przedmioty i zjawiska zewnętrzne. Jeżeli źródłem informacji jest tylko nauczyciel, to stosuje sie metode wykładu, a uczniowie korzystają z wykładu jako jedynego dla nich źródła wiedzy lub mogą łączyć je z informacjami, które zdobywają także w inny sposób. Rolą ucznia w czasie wykładu jest przyswajanie wiadomości i notowanie ich dla późniejszego opracowania i przyswojenia. Podobnie jak z wykładu uczniowie mogą korzystać z innych wypowiedzi i informacji nauczycieli.

Inna grupa metod występuję wówczas, gdy źródłem wiedzy jest aktywność uczniów, przejawiająca sie w dyskusji, na seminarium, podczas ćwiczeń utrwalających, stanowiąca istotny element metody przypadków, gier dydaktycznych, metody sytuacyjnej czy innych. Może występować też w postaci rozmów lub wymiany informacji miedzy osobami w tym samym zespole.

Trzecią grupę metod stanowią te, które pomagają zdobywać wiedze tkwiącą w przedmiotach lub zjawiskach. Dotyczy to uczenia sie z podręczników, materiałów przedmiotowych, notatek. Jest to także zdobywanie,wiedzy z obserwacji, doświadczeń, z oglądania filmów, fotografii i rysunków oraz obserwacji eksperymentów i ćwiczeń.

Do skutecznego korzystania z tego typu metod niezbędne są dobrze rozwinięte umiejętności obserwowania, wnioskowania, i uogólniania, a te często są słabiej wykształcone, niedoświadczony nauczyciel sięga wówczas do metod pierwszej grupy i przekazuje treści. Jest to rozwiązanie jednostronne i nie zapewnia właściwego rozwoju uczestników ograniczając sie jedynie do przekazu.

rj Innym z kryteriów podziału metod nauczania jest ich złożoność. Według tego ■kryterium metody nauczania dzielimy na:

p — metody proste — jednorodne, jak: wykład, dyskusja, pokaz czynności, ‘pogadanka,

ki— metody kompleksowe ^ złożone, jak: metoda nauczania praktycznego, która obejmuje przykład, demonstracje, pokaz czynności; metoda problemowa i inne.

Rozpatrując stosunek metody do źródła wiedzy możemy za T. Nowackim¹ przyjąć następujący podział metod nauczania:

metody nauczania: pokaz przedmiotów i zjawisk opis, opowiadanie, wykład, pogadanka, dyskusja

praca z podręcznikiem lub tekstem pokaz z objaśnieniami

omówienie, pokaz, ćwiczenia, zadania produkcyjne.

źródło:

przedmioty i zjawiska rzeczywistości słowo nauczyciela

tekst drukowany

środki poglądowe: plansze, schematy, film praktyczne prace, zajęcia produkcyjne

Natomiast przy uwzględnieniu celu dydaktycznego, jaki sobie nauczyciel zakłada, przyjmuje się następujące rodzaje metod:

cel dydaktyczny: podanie nowego materiału

poszukiwanie wiedzy utrwalanie wiedzy kontrola wiadomości

metody nauczania:

opowiadanie, wykład, praca z podręcznikiem, demonstracje zjawisk, przedmiotów i środków poglądowych, obserwacja, praca z tekstami programowymi

przygotowanie referatów, zajęcia laboratoryjne, rozwiązywanie zadań problemowych powtarzanie systematyzujące, ćwiczenia utrwalające

kontrola ustna, kontrola pisemna, egzamin praktyczny, sprawdziany, testy.

Por. T. Nowacki, Podstawy dydaktyki zawodowej Warszawa PWN 1973, s. 297-29$.