Równocześnie trwa debata teoretyczna prowadzona na łamach periodyków. W 1991 roku Roman Kuźniar uznał, iż rozwój analizy systemowej powinien być jednym z priorytetów polskich badań nad stosunkami międzynarodowymi1. Z kolei Teresa Łoś-Nowak i Andrzej Chodubski akcentowali potrzebę rozwoju funkcji diagnostycznej i prognostycznej12. W polskim dyskursie teoretycznym zwracają uwagę regularne prace teoretyczne zwłaszcza Teresy Łoś Nowak, Andrzeja Gałganka, Jacka Czaputowicza, Ryszarda Skarżyńskiego i Ryszarda Zięby1.
Do priorytetów deklarowanych w pracach badawczych wspomnianych polskich autorów należy uporządkowanie pola badawczego stosunków międzynarodowych, tożsamość teoretyczna dyscypliny, zintegrowane badanie zmienności procesów międzynarodowych oraz percepcja tych procesów w pracach badaczy. Z punktu widzenia niniejszej rozprawy zwraca uwagę fakt, iż większość wątków podejmowanych w polskim dorobku badań nad stosunkami międzynarodowymi może odwoływać się do kategorii systemu
8
Roman Kuźniar, „Przewartościowania w nauce o stosunkach międzynarodowych", Sprawy Międzynarodowe, nr 1/1991, s. 83-84. Por. też idem., System zachodni w stosunkach międzynarodowych: czynniki sprawcze ewolucji, Centralny Ośrodek Metodyczny Studiów Politycznych, Warszawa 1990.
12 Teresa Łoś-Nowak, „Funkqa predyktywna nauki o stosunkach międzynarodowych. Wyzwania i zagrożenia", Studia Polityczne, nr.1-4 (5) 1993, s. 147-155; Andrzej Chodubski, „Prognostyka jako wyzwanie metodologiczne w badaniu stosunków międzynarodowych", Annales UMCS, Sectio K., vol.l6, no.2 (2009), s. 41-57; idem, „Wyzwania metodologiczne w rozpoznawaniu stosunków międzynarodowych", Gdańskie Studia Międzynarodowe, nr 2 (2003), s. 7-24.
13 Teresa Łoś-Nowak, „Wyjaśniać czy interpretować: dylematy i wyzwania czwartej debaty interparadygmatycznej", Stosunki Międzynarodowe - International Relations, nr 1-2, t.39, s. 29-48; eadem, „O potrzebie rekonstrukqi przestrzeni badawczej w nauce o stosunkach międzynarodowych. Refleksje natury polityczno-normatywnej, systemowej i metaforycznej", Przegląd Politologiczny, nr 1/2011, s. 25-38; eadem „Od chaosu do ładu: w poszukiwaniu nowych form organizacji stosunków międzynarodowych", Wrocławskie Studia Politologiczne, nr 2/2002, s. 85-93; eadem, „Zmiana jako przedmiot badań w nauce o stosunkach międzynarodowych", Wrocławskie Studia Politologiczne, nr 10/2009, s. 184-205. A. Gałganek, „Genealogia międzynarodowości. Społeczna teoria stosunków międzynarodowych", Przegląd Politologiczny, nr 3/2010, s. 7-22; idem., „Walka o ptaka: teoria i historia stosunków międzynarodowych", Przegląd Politologiczny, nr 4/2008; Ryszard Skarżyński, „Stosunki międzynarodowe, system międzynarodowy, poliarchia", Stosunki Międzynarodowe - International Relations, nr 1-2, t.41,2009, s. 9-30; Ryszard Zięba, „Uwarunkowania polityki zagranicznej Polski na początku drugiej dekady XXI wieku", Stosunki Międzynarodowe - International Relations, nr 1-2, t. 43. 2011, s. 9-38; idem., „Uwarunkowania polityki zagranicznej Polski w sferze euroallantyckiej", Biblioteka OAP UW, http://biblioteka.oapuw.pl/ryszard-zieba-polityka-zagraniczna-polski-w-strefie-euroatlantyckiej-warszawa-2013/, Warszawa 2013.