54782 skanowanie0005 (158)

6. Stale i stopy żelaza o szczególnych własnościach

w podwyższonej temperaturze, dostarczanych w postaci odkuwek (PN-EN 1022M 2:2002), produktów płaskich (PN-EN 10028-2:2005), prętów (PN-E?i 10273:2004), rur (PN-EN 10216-2:2007 (U), PN-EN 10217-2:2004 i PN-EN 102n 5:2004) i przeznaczonych na urządzenia ciśnieniowe zestawiono w tablicy ijfl W tablicy tej podano również skład chemiczny wysokostopowych stali do pracJ w podwyższonej temperaturze, ujętych w normie PN-EN 10302:2005*) (dostar^J nych w postaci produktów długich lub płaskich), w normie PN-EN 10088-l:20ij (U) (stale nierdzewne, w tym odporne na korozję, żaroodporne i żarowyl^B małe), a także stali o określonych własnościach w temperaturze podwyższonej, stosowanych na elementy złączne - według PN-EN 10269:2004. Wszystkie te stale;9 leżą do klasy jakości stali stopowych specjalnych i są oznaczane zgodnie z zasadami podanymi w rozdz. 2.6 (tabl. 2.22 i 2.23).

Produkty ze stali spawalnych (PN-EN 10273:2004) lub drobnoziarnistych (PN-EN 10217-2:2004) o określonych własnościach w podwyższonej temperaturz^H wytwarzane także ze stali klasyfikowanych na podstawie wymaganej minima|S granicy plastyczności (sposób oznaczania według tabl. 2.22). Orientacyjny skłafl chemiczny tych stali podano w tablicy 6.2. Do pracy w podwyższonej temperaH rze może być stosowanych wiele innych stali konstrukcyjnych i maszynow^H zwłaszcza do ulepszania cieplnego. Stale te mają określone własności w podwj szonej temperaturze, a ich skład chemiczny i niektóre własności podano m.in. w ba blicach 4.8-4.11, 4.13, 4.38, 4.40, 4.47 i 4.48.

Wymagania dotyczące krajowych stali do pracy w podwyższonej temperaturara są podane w dotychczasowej normie PN-75/H-84024.

OBRÓBKA CIEPLNA I STRUKTURA STALI

DO PRACY W PODWYŻSZONEJ TEMPERATURZE __ I

Uzyskanie wymaganych własności i struktury staje się możliwe dzięki obróbce cieplnej, polegającej - w zależności od gatunku stali - na wyżarzaniu normalizuj cym (+N), hartowaniu i odpuszczaniu (ulepszaniu cieplnym, +QT) lub wyżarzacj normalizującym i odprężającym (+NT)**). W oznaczeniu obróbki cieplnej blacbJ taśm i prętów wyróżnia się ponadto stan zahartowany w powietrzu (+QA) lub] w cieczy chłodzącej (+QL). Produkty hutnicze dostarczane w stanie wyżarzonjJ mają znak stali zakończony symbolem +A.

Ze względu na strukturę stale stopowe do pracy w podwyższonej temperatura można podzielić na:

■    ferrytyczno-perlityczne,

■    ferrytyczno-bainityczne,

■    o strukturze martenzytu wysokoodpuszczonego.

Stale należące do dwóch pierwszych grup, ze względu na przeważający udziafl ferrytu, nazywa się w skrócie ferrytycznymi, natomiast stale grupy trzeciej są w skrócie określane jako martenzytyczne.

) W normie PN-EN 10302:2005 stale te są określone jako żarowytrzymałe.

**> W wielu normach (np. PN-EN 10028-2:2005, PN-EN 10216-2:2007 (U), PN-EN 10223 2:2002, PN-EN 10273:2004) obróbka ta jest nieprawidłowo określana jako wyżarzanie nor-: malizujące i odpuszczanie, jednakże odpuszczanie wykonuje się jedynie po hartowaniu, s

202