58301 skanowanie0009 (110)

6. Stale i stopy żelaza o szczególnych własnościach

PIERWIASTKI WPŁYWAJĄCE IMA ŻAROODPORNOŚĆ STALI_ i

Chrom jest podstawowym pierwiastkiem zwiększającym żaroodporność stał. Dodatek ok. 5% Cr zapewnia odpowiednią żaroodporność w temperatajm 60(H650°C. Zwiększenie stężenia tego pierwiastka powoduje wzrost żaroodporni ści do ok. 1100°C przy stężeniu ok. 30% Cr w stali. Dodatki Si i Al, mimo anafll gicznego wpływu na żaroodporność, są dodawane w ograniczonym stężeniui^^B powiednio ok. 3 i 2,5% ze względu na niekorzystny wpływ na własności plastyczm stali i obniżanie podatności na obróbkę plastyczną. Dodatki V i Mo wywierają ifl korzystny wpływ na żaroodporność stali. Tlenki wanadu bowiem łatwo ulegąją^H pieniu, natomiast tlenki molibdenu utleniają się. Nikiel nie jest samodzielniej® sowany, gdyż nie zwiększa żaroodporności stali.

PIERWIASTKI WPŁYWAJĄCE NA ŻAROWYTRZYMAŁOŚĆ STALI_ U

Nikiel przy stężeniu 9%, w obecności ok. 18% Cr, powoduje tworzenie trwak| struktury austenitycznej, co decyduje o zwiększeniu żarowytrzymałości stali. Żarn] wytrzymałość podwyższają pierwiastki stopowe zwiększające energię wiązania^H mów sieci roztworu stałego, a więc podwyższające temperaturę topnienia i rekrystalizacji, do których należą Mo, W, V, Co, a także Ti, Cr i Si. Żarowytrzymd^H jest ponadto zwiększana w wyniku umocnienia zgniotowego oraz utwardzania wji dzieleniowego. Natomiast obniżenie żarowytrzymałości następuje wskutek poligM nizacji i rekrystalizacji stali uprzednio odkształconej plastycznie na zimno oraz Im agulacji wydzieleń faz. Dodatek pierwiastków silnie węglikotwórczych, tj. Ti, Nb lub Ce, powoduje utworzenie twardych węglików lub węglikoazotków. Stężenie węgla w tych stalach - ze względu na zapewnienie odpowiedniej spawalności - jest ograniczone do ok. 0,25%.

SKŁAD CHEMICZNY I ZNAKOWANIE

STALI ŻAROODPORNYCH I ŻAROWYTRZYMAŁYCH__I

Skład chemiczny i podstawowe własności stali żaroodpornych (według PN-ESJ 10095:2002) podano w tablicy 6.4, natomiast żarowytrzymałych (według PN-EH 10302:2005 oraz PN-EN 10269:2004) - w tablicy 6.5. Stale te są również ujęte w normie PN-EN 10088-1:2007. Należą one w większości do klasy stali nierdzewi nych oraz do stali stopowych specjalnych (porównaj rozdz. 2.5) i są dostarczam w postaci blach, taśm, prętów i kształtowników walcowanych na gorąco i na zimno. Stale żaroodporne i żarowytrzymałe oznacza się według zasad obowiązującym dla stali stopowych, których podstawą klasyfikacji jest skład chemiczny oraz przynajmniej jeden z pierwiastków stopowych dodano w stężeniu przekraczającym 5%. Znak stali składa się z litery X, liczby oznaczającej średnie stężenie węgla w setnych częściach %, symboli chemicznych pierwiastków stopowych oraz liczb (rozdzielonych kreskami), podających średnie stężenie głównych pierwiastków stopowych w %. Znak stali może być uzupełniony symbolem oznaczającym sposób wykonania produktu hutniczego, jego obróbki cieplnej i wykończającej (tabl. 2.23). j Dotychczas w kraju stosowano stale żaroodporne i żarowytrzymałe objęte wycofaną normą PN-71/H-86022.

206