57126 P9 (2)

_a-. -^eblu gospodarkiprod^kęjynej) oraz kultury lercjarne (prowadzące bezpośrednio do współczesnej cywilizacji europejskiej). W konsekwencji otrzymujemy następujący schemat.

Prakuliury.

—    egzogamiczno-monogamiczny krąg cenirainy (Pigmeje afrykańscy i Negryci azjatyccy),

—    egzogamiczno-płciowototemistyczny krąg południowy (plemiona południowo-wschodniej Australii, dawni Tasmańczycy, po części plemiona Ziemi Ognistej i Buszmeni afrykańscy),

—    egzogamiczno-równoprawny krąg arktyczny (północne plemiona Syberii, Eskimosi, po części indiańskie plemiona Kalifornii i Kanady),

—    krąg bumerangów)' (w Australii plemiona sąsiadujące z kręgiem południowym, w Afryce niektóre plemiona znad górnego "Nilu-i z południowej części kontynentu).

Kultury pry marne:

—    wiełkorodzinno-patriarchalny krąg kultur)' pasterskiej (plemiona uralsko-ałtajskie, indoeuropejskie i chamicko-semickie),

—    egzogamiczno-patriarchalny krąg totemistycznej kultury wyższych łowców (różne plemiona obu Ameryk, Indii, Nowej Gwinei, południowej i centralnej Australii),

—    egzogamiczno-matriarchalny krąg niższej kultur)' rolniczej (plemiona wschodniej i zachodniej Australii, części Melanezji, Indonezji. Indii, zachodniej i wschodniej Afryki, obu Ameryk).

Kultury sekundarne:

—    wolnopatriarchainy krąg kulturowy (w-- różnych częściach świata).

—    wolnomatriarchalny krąg kulturowy (w różnych częściach świata). Kultury tercjarne (azjatyckie, europejskie i amerykańskie tzw. kultury 'wyższe).

'Schmidt podkreśla, że jego schemat nie jest schematem ewolucji kultury, że nie każda kultura w swoim rozwoju przechodzi przez wskazane wyżej różne kręgi kulturowe. Za najstarszy uznaje egzogamiczno-monogamiczny krąg centralny. Nie jest to jednak najsiar- . sza kultura. Musiała wcześniej istnieć „właściwa prakulturą", której^j śladów już nie obserwujemy, i z niej-to właśnie rozwinęły się zupełnie niezależnie różne kręgi kulturowe prakuliury.

Schemat Schmidta spotkał się z taką samą krytyką jak schemat Graebnera. Zmusiło go to do jego rewizji i pod koniec życia zaproponował następujący uproszczony schemat kręgów kulturowych:

i-aiiiai, i,._Ui

\

laitmry prymąi n&: u iui 1urchulna hnhwiu i i:i;r. kultura f , painnt choina kultura wyzaJWcFi j; chalna kukui.a oa ster sita.

kultura wyższa: powstała z połączenia rolnictwa, terstwa.

żerni osia i pa;

'ców [jam..,

Mimo tej w gruncie rzeczy „kosmetycznej"’ rewizji jest to ta sann, koncepcja, którą Schmidt wypracował w swojej wczesnej twórczości Ma racje jeden z członków założonego przez Schmidta Instytutu Anthropos: ..Oceniając przeprowadzone przez Schmidta rewizje schematu kręgów kulturowych, należy stwierdzić, że (abstrahując od uproszczonego nazewnictwa) autor pozostał do końca wierny przedstawionemu przez siebie podstawowemu podziałowi kultur na: pry marne, sekundarne i terciarne”^{2 2}.

Powraca w tym miejscu problem stosunku Schmidta, a także cuie] szkoły kulturowohistorycznej. do ewolucjonizmu. Sarn Schmidt, który słynął z ostrych polemik, pisał o ewolucjonizmie tak. jak później np. Malinowski o dyfuzjonizmis. Swoją koncepcje historii kultury widział jako radykalne przeciwstawienie teorii ewolucjonistycznej. Różni historycy myśli antropologicznej wskazywali jednak na wyraźne ..ewoin-cjonistyczne korzenie"¹ antropologii Schmidta. Lowie pisał, że ,,w końcu, wbrew sobie^-samym, ci arcyhistorycy i arcykrytycy paralelizmu mocno wierzyli w ewolucję”. Harris zaś tak komentuje schemat kręgów kulturowych: „Jest prawdą, że Schmidt me próbował ustawiać trzech,; Kreise Stadium prymarnego w porządku ewolucjonisiycznyni: to znaczy, nie proponował tezy, że Kreis matryiinearny rozwinął sic przed dwoma patrylinearnymi Kreise. Wszystkie trz\ Kreise stadium prymarnego najwyraźniej istniały obok siebie, ewoluując w różny sposób z prastadium zbieracko-łowieckiego. (...) Istotnie, jedyną różnicą między ewolucjonistycznymi schematami Morgana i Schmidta

²¹ H. Zimoń. Wilhelma Schmidta metoda, s. 16. Zrewidowana wersja schematu kręgów kulturowych Schmidta 20Siata opublikowana w formie mikrofilmu manubkryr-tu drugiego wydania I 'ólker utul Kuitunm: przytaczam ja za ks. Zimoniem (ibidem

s. 15)