57791 IMG71 (5)

PKRIGUNf 288

PKRIGUNf 288

PERIGl 'NE (JFIepiypCyi})- córka -* Sinisn, którego zabił Tc/cusz. Heros zakochał się w Perigunc i miał z nią syna Mcltmipposa. Później Tezcusz u > dał j;j za mąż za Dcjoneua. syna Eurytosa. mb

PERIKLYMENOS (ri6piidtyi&voę) - Było dwu słabych herosów o tym imieniu.

I. Jeden pojawia się w cyklu tebaóskim. Był synem Posejdona i Chloris, córki Tejresjasza. W czasie wyprawy Siedmiu przeciw Tebom bronił miasta. Zabił Parlenopajosa zrzucając z wysokości murów ogromnyl głaz na jego głowę. Potem w pościgu za uciekającym wrogiem prześladował Amfiaraosa i byłby go zabił, I gdyby Zeus uderzeniem pioruna nie rozwarł ziemi, | która pochłonęła Amfiaraosa wraz z jego wozem.

2. Syn Neleusa, uczestnik wyprawy Argonautów. Od swego dziadka Posejdona (tab. 21), ojca Neleusa, Peri-klymenos otrzymał dar przemieniania się (właściwość wspólna wielu bóstwom morskim). Podczas wyprawy Heraklesa na Pylos, jego ojczyznę, Periklymenos przemienił się w pszczołę, ażeby zaatakować herosa, alej dzięki ostrzeżeniu Ateny -» Herakles rozpoznał go W| porę i zabił. Mówiono też, że Periklymenos przybrał postać orfa i zginął przebity strzałą Heraklesa, mb

I. E.Ph. 1156 n.ishol.; Hvg.tab. 157; Schoi. in Pi. A'. 9,57 n.; i Pi. ibid.: Paus. IX 18. 6. 2. OJ. Xl 28I n ; D.S IV 68: Apd. Bibl. 19.9: 16: H\c.7rt/> 14:A.R. 1388 n.ischol.;Ov. Met XII536 n.:Schol.in //. II336: Nom. XLIII247 n.

PERIMELE (nepipiiAii) - i. Córka Ad meta i A Ikes-tis, siostra Eumelosa. Miała z Argosem, synem Frikso-sa, syna -* Magnesa (tab. 33).

2.    Córka Amytaona i matka Iksjona (tab. 23).

3.    W jednym z opowiadań w Metamorfozach Owidiusza występuje dziewczyna o tym imieniu, którą pokochał bóg rzeki Acheloos. Była córką Hippodama-sa, a gdy bóg uczynił ją swą kochanką, oburzony ojciec wrzucił Perimele do morza. Acheloos wyjednał jednak u Posejdona, że została ona przemieniona w wyspę, i w ten sposób stała się nieśmiertelna, mb

I. Ani. Lib. 23; Schol. in E. Ale. 269; Tzei. Cliii. II787. 2. D.S. IV 69.

3. Ov. Met VIII590 n.

PERISTERA (TlepioTEpd) (Gołębica) - imię nimfy z orszaku Afrodyty. Pewnego dnia Afrodyta i Eros zabawiali się zrywaniem kwiatów, współzawodnicząc, kto z nich ich więcej nazbiera. Afrodyta pozostawała w tyle, co widząc Peristera przyszła jej z pomocą i dzięki niej bogini zwyciężyła. Rozgniewany Eros przemienił nimfę w gołębicę. Lecz Afrodyta, aby jej wynagrodzić krzywdę, wzięła tego ptaka pod swą opiekę, an Myth. Vat. 1175; 0 33.

PERO (Iląpd))- córka Neleusa i Chloris (tab. 21). Bardzo piękna, miała wielu zalotników, lecz Neleus, który nie chciał się z nią rozstawać, żądał za córkę stada -* Ifiklosa. -> Bias, ze strony ojca swego Amytaona brat stryjeczny Pero, zdołał z bratem swym, -» Melampusem, uczynić zadość temu żądaniu i otrzymał rękę Pero. Bias i Pero mieli kilkoro dzieci: Perialkesa, Arejosa i Alfesiboję, lub też: Talaosa, Arejosa i Leodokosa (tab. I). Bias później porzucił Pero, aby poślubić jedną z córek króla Projtosa w Argos. an

OJ. X 136 n.; A.R. IV 488 n.; He*. Th 356; 956 n.; T*et. in Lyc. 174; Apd. BM I 9. I; III I. 2; Ep. VII 14.

PERSE (riśpoTi) także Perseis - córka Okcanosa i Tethys, małżonka Słońca (Heliosa). Dziećmi ich byli; Ajetes, król Kolchidy, Perses, Kirke i Pasifae (tab. 14). an

PERSEFONE (riepcrerpów]) - bogini Podziemia, małżonka Hadesa. Córka Zeusa i Demcter, przynajmniej według najbardziej znanej wersji (tab. 38). Inna tradycja czym z niej córkę Zeusa i Styks, nimfy rzeki piekielnej.

I Głównym akcentem mitu Persefony jest historia jej [porwania przez Hadesa, który jako brat Zeusa był jej stryjem. Hades, zakochany w dziewczynie, uprowadził ją, gdy zbierała z towarzyszkami kwiaty na łąkach Enny na Sycylii (ogólnie wymienia się to właśnie miejsce). Porwanie odbyło się z pomocą Zeusa w nieobecności Demeter. -» Demeter wędrowała po całej Grecji, aby odnaleźć córkę.

Na koniec Zeus rozkazał Hadesowi zwrócić matce córkę. Lecz nie było to już możliwe. Dziewczyna flzłamała post podczas pobytu w Podziemiu. Przez nieuwagę (lub z namowy Hadesa) schrupała ziarnko granatu i to wystarczyło, aby ją na wieki związać z światem podziemia (-* Askalafos). Aby złagodzić los, Zeus rozstrzygnął, że będzie dzielić życie między Podziemiem i Ziemią. Propozycję podziału rozmaicie określają autorzy: przebywa na ziemi przez jedną trzecią roku lub też połowę.

Persefone jako małżonka Hadesa ma swoją rolę w mitach o -* Heraklesie, -* Orfeuszu, -» Tezeuszu i -* Pejritoosie. Mówiono, że zakochała się w pięknym Adonisie i że on z kolei musiał dzielić życie między Podziemiem i Ziemią (-» Adonis). Persefone wraz z Demeter występuje w misteriach eleuzyńskiclL. W Rzymie indentyfikowana z -» Prozerpiną. an

lt.Horn. Cer. 1 n.; II. XIV 326; Od. V125 n.; Hes. Th. 912 n.; Paus. VIII 37,9;D.S. V2 n.; Hyg.Fab. 116; Schol. in Theoc. 163; Ov.Fast. IV4l7o,;

Met. V 393 n.; Apd. Bibl. I 3.1; 5.1 n.; O 5, 2; III 14,4; Sen-, in Vog. Georg. I 39; in Aen. IV 462. Por. A.Lipari, II De Rapto Proserpinae.... Trapani 1936; H.J. Rosę, The Bride of Hades, GL Phil. 1925, i 38-243.

PERSEPOLIS (nepoe7toA.ię) - Według niektórych mitów syn -> Odyseusza i Nausikai; inni uważąjągoza syna -» Telemacha i Polykaste, córki Nestora, an

Hes. ap. Eusl. in Od. 1716, 39; Schol. in Od. XVI 118.

PERSES (nśpcrrię) - syn tytana Kriosa i Eurybie, braćmi jego są Pallas i Astrajos, mąż Asterii, córki tytanów: Fojbe i Kojosa. Z Asterią spłodził liczne potomstwo, między innymi boginię -* Hekate.

Inny mit uważa Persesa za syna Heliosa (Słońca) i Perseis. Byłby więc bratem Ajetesa, króla Kolchidy, czarodziejki Kirke i Pasifae (tab. 14). Podobno panował na Taurydzie, zanim odebrał bratu królestwo Kolebo- , sa. Zginął z ręki Medosa, syna Medei, która zażądała tej śmierci, aby przywrócić tron -* Ajetesowi.

Inna wersja wreszcie uważa go za brata Ajetesa i ojca Hekate, którą miał spłodzić z jakąś nałożnicą. Hekate miała następnie poślubić własnego stryja, Ajetesa, i z tego związku miały się narodzić Kirke i -* Medea.

Hes. Th. 375 n.; 409 n.; Apd. Bibl. I 2,2; 9, 1 n.; Hyg. Fab. 26; 27; Schol. in A.R. III 200.

289

PERSEUSZ (riepaeuę) - bohater z Argolidy, jeden z przodków Heraklesa w linii prostej (tab. 31), syn Zeusa, przez matkę potomek -* Lynkeusa i Hypermestry, w dalszej linii Danaosa i Ajgyptosa. Akrisjos, dziadek Perseusza, pragnąc mieć synów, zwrócił się o radę do wyroczni. Bóg odpowiedział mu, że córka jego Danae urodzi syna, który go pozbawi życia. Przerażony, chcąc zapobiec spełnieniu się wróżby, zbudował podziemną spiżową komnatę i zamknął w niej córkę. Mimo to Danae poczęła dziecko. Jedni utrzymywali, że stało się to za sprawą Projtosa, rodzonego jej stryja, i że ten fakt stal się przyczyną sporu między braćmi. Lecz najczęściej opowiadano, że uwodzicielem był sam Zeus, który pod postacią złotego deszczu przeniknął przez szparę w dachu i posiadł dziewczynę. Te wersja mitu jest nieraz podawana jako symbol potęgi pieniądza, który może otworzyć najbardziej strzeżone serca i drzwi.

Danae pozostała w swym więzieniu wraz z piastunką, w tajemnicy powiła syna i chowała go przez wiele miesięcy. Lecz pewnego dnia Akrisjos usłyszał krzyk rozbawionego chłopca. Nie wierząc, aby córka jego została uwiedziona przez Zeusa, zabił piastunkę, uważając, że była pośredniczką, następnie postanowił wrzucić do morza córkę i wnuka zamkniętych w drewnianej skrzyni. Skrzynia popłynęła z wiatrem i została wyrzucona przez fale na wybrzeże wyspy Seri-fos. Rozbitków uratował rybak imieniem Diktys, rodzony brat Polydektesa, tyrana Serifos. Diktys wziął matkę i syna do swego domu i wychował chłopca, który wyrósł na pięknego i dzielnego młodzieńca. Król Polydektes zapłonął miłością do Danae, lecz Perseusz strzegł matki zawzięcie, a król nie chciał użyć gwałtu. Pewnego razu Polydektes wydał ucztę dla przyjaciół i zaprosił również Perseusza. Podczas uczty zapytał, jakim darem chcieliby go przyjaciele zaszczycić. Wszyscy uznali, że darem godnym króla byłby rumak, Perseusz oświadczył, że gotów jest ofiarować głowę gorgony. Nazajutrz zjawili się wszyscy goście z końmi, oprócz Perseusza, który przyszedł z pustymi rękami. Polydektes zagroził mu, że o ile nie zjawi się z głową gorgony, odbierze mu siłą matkę. Według innej wersji, Polydektes miał przeznaczyć otrzymane dary dla Hip-podamei, córki Ojnomaosa, którą zamierzał poślubić.

W tym trudnym położeniu przyszli z pomocą Per-seuszowi Hermes i Atena, dostarczając środków do wykonania lekkomyślnej obietnicy. Za ich radą udał się na poszukiwanie trzech córek -* Forkysa: Enyo, Pefredo i Dejno. Trzy „Staruszki’* (-» Graje) miały do spółki jedno jedyne oko i jeden ząb. Perseusz zabrał im i oko, i ząb i zagroził, że nie odda, o ile nie wskażą mu drogi do „nimf’. Owe „nimfy” posiadały uskrzydlone sandały, sakwę zwaną „kibisis” i hełm Hadesa, który czynił człowieka niewidzialnym. Nimfy wydały mu wszystkie trzy przedmioty, Hermes uzbroił go w twardy i ostry zakrzywiony nóż. Perseusz udał się do gorgon: Steno. Euryale i Meduzy, i znalazł je pogrążone we śnie. Wśród nich tylko Meduza była śmiertelna i dlatego Perseusz mógł mieć nadzieję, że uda mu się zdobyć jej głowę. Gorgony były potworami: szyje ich były okryte smoczą łuską, kły miały podobne do kłów dziczych. Dłonie miały ze spiżu, u ramion złote skrzydła, na których mogły ulatywać w powietrze. Wzrok ich miał moc zamieniania w kamień każdego, kto by odważył się na nie spojrzeć. Z tej przyczyny budziły grozę i pokonać je można było tylko z pomocą bogów. Perseusz dzięki

PERSKI ISZ

skrzydlatym sandałom wzniósł się w górę i podczas gdy Atena trzymała nad głową Meduzy gładką tarczę spiżową, która służyła za zwierciadło, bohater ściął głowę potwora. Z szyi wyskoczył: — Pegaz, skrzydlaty koń, i olbrzym - Chrysaor. Następnie Perseusz włożył odciętą głowę do sakwy i wyruszył w drogę powrotną. Dwie siostry zabitej ścigały go, lecz daremnie, gdyż hełm Hadesa czynił Perseusza niewidzialnym.

W drodze powrotnej Perseusz dotarł do Etiopii, gdzie spotkał -* Andromedę. Była przykuta do skały, jako ofiara przebłagalna za nieroztropne odezwanie się jej matki, -* Kassjopei. Widząc piękną młodą dziewczynę w takim niebezpieczeństwie, Perseusz: -płonął do niej miłością i przyrzekł ojcu Andromedy, Kefeusowi, że uwolni córkę, jeśli ten zgodzi się oddać mu ją za żonę. Umowa została zawarta. Dzięki swemu magicznemu rynsztunkowi Perseusz z łatwością pokonał morskiego potwora, który miał pożreć Andromedę, i oddał ją rodzicom. Lecz ich małżeństwo natrafiło na przeszkody. Andromeda była bowiem zaręczona ze swym stryjem, Fineusem. Ten, niezadowolony z przybycia Perseusza, uknuł przeciw niemu spisek. Wówczas Perseusz, odkrywszy niebezpieczeństwo, pokazał głowę gorgony Kefeusowi i jego towarzyszom i przemienił wszystkich w kamienne posągi.

Powrócił następnie z Andromedą do Serifos. Tam znalazł sytuację zmienioną. Gwałtownik Polydektes korzystając z nieobecności bohatera chciał siłą posiąść Danae. Musiała z Diktysem szukać schronienia u ołtarzy, co czyniło ich nietykalnymi. Perseusz zaraz po powrocie zemścił się na Polydektesie. Wtargnął do sali, w której przebywał tyran w gronie przyjaciół, i wszystkich przemienił w kamienne posągi. Rządy na wyspie Serifos oddał swemu przybranemu ojcu, Diktysowi. Sandały, sakwę i hełm Hadesa zwrócił Hermesowi. Ten oddał je nimfom, jako prawowitym właścicielkom: Atena zaś umieściła głowę gorgony na swej tarczy.

Perseusz z Andromedą opuścił wtedy Serifos, udając się do Argos, swej ojczyzny. Pragnął zobaczyć swego dziadka, Akrisjosa. Lecz Akrisjos, dowiedziawszy się o zamiarach bohatera i obawiając się ciągle przepowiedni, która mówiła, że ma zginąć z ręki syna Danae, uciekł do kraju Pelazgów. Tam Teutamides, król Larissy, urządził igrzyska ku czci swego zmarłego ojca i Perseusz wziął w nich udział. Akrisjos znajdował się w gronie widzów. Otóż zdarzyło się, że Perseusz rzucając dyskiem, trafił Akrisjosa w stopę i zabił. Dowiedziawszy się, kim był zmarły, Perseusz wstrząśnięty do głębi odprawił nad zwłokami obrzędy pogrzebowe, pochował zmarłego za murami Larissy, lecz nie odważył się powrócić do Argos, aby objąć rządy po tym, którego stał się mimowolnym zabójcą. Zamienił więc Argos na Tiryns, gdzie panował jego krewny, Megapentes. syn Projtosa (tab. 31). W ten sposób Megapentes został królem Argos, Perseusz zaś królem Tirynsu. Przypisują mu ufortyfikowanie Midei i Myken.

O dzieciach Perseusza i Andromedy — powyżej i tab. 31.

Niejasny mit przeciwstawiał Perseusza Dionizosowi. Miał zwycięsko oprzeć się próbom wprowadzenia do Argos obrzędów dionizyjskich. a nawet, walcząc z bogiem, miał go utopić w Jeziorze Lemejskim. Wówczas to Dionizos miał ukończyć swą ziemską wędrówkę i zasiąść na Olimpie, pogodzony z Herą. w tej samej walce Perseusz miał zabić Ariadnę. Inna wersja podaje Ariadnę jako jedyną ofiarę Perseusza. Bohater miał się