58657 obraz2 (11)

połknięci i znajdują się w brzuchu potwora, są więc „martwi”, trawieni i na drodze do ponownych narodzin. Pewnego dnia zostaną przez potwora wyrzuceni: urodzą się po raz drugi.\_Ale w grupie analizowanych obecnie mitów bohater wchodzi żywy i nietknięty do wnętrza potwora lub do brzucha Bogini - zarazem Terra Mater i Bogini Śmierci - i wielokrotnie udaje mu się wyjść cało.j Według niektórych wariantów Kalevah, mędrzec Vaina.móinen podejmuje podróż do krainy zmarłych Tuonela. Córka Tuoni, Pana zaświatów, połyka go - ale po dotarciu do żołądka ołbrzymki Vainamdinen buduje sobie łódź i, jak mówi tekst, wiosłuje mocno „z jednego do drugiego końca jelita”. Oibrzymka zmuszona jest w końcu zwrócić go do morza^{1 2}. Inny mit fiński opowiada nam przygodę kowala Iłmarinena: dziewczyna, do której ów się zaleca, stawia mu jako warunek małżeństwa przejście się wśród rzadkich zębów starej czarownicy. Ilmari-nen wyrusza na jej poszukiwanie i gdy zbliża się do czarownicy, ta go pożera, po czym prosi go, aby wyszedł ustami, ale Ilmarmen odmawia. „Zrobię sobie własne wyjście!” - odpowiada i narzędziami kowalskimi, które wykonał magicznym sposobem, otwiera żołądek staruchy i wychodzi. Wedle innego wariantu, warunkiem postawionym przez dziewczynę 11-marinenowi było pochwycenie wielkiej ryby. Ta go jednak pożarła. Odmawiając również wyjścia dołem lub górą jej ciała, Iimarinen poruszał się w jej brzuchu w taki sposób, że ryba pękła^s.

Ten mityczny temat ogromnie się rozpowszechnił, zwłaszcza w Oceanii. Wystarczy przypomnieć wariant polinezyjski. Wieloryb pewnego gatunku pożarł łódź bohatera Nganaoa, ale ten, chwytając się masztu, wbił go w paszę olbrzyma, aby podtrzymać ją otwartą. Następnie zszedł do żołądka potwora, gdzie znalazł swych dwóch krewniaków jeszcze żywych. Nganaoa ^rozpalił tam ogień, zabił wieloryba i wyszedł przez paszczę³.

NBrzuch morskiego potwora, tak jak i ciało Bogini chtonicznej, wyobraża wnętrznośc'i ZiemirTrolestwo zmarłych, Piękło.\W średniowiecznej Iitera-turze wizjonerskiej" Piekła są często wyobrażane w postaci ogromnego potwora mającego prawdopodobnie swój prototyp w biblijnym I Lewia-tanie.jMamy więc serię paralelnych wyobrażeń: brzuch Ołbrzymki, Bogini, potworów morskich symbolizujący macicę chtoniczną, Noc kosmiczna, królestwo zmarłych. Wchodzenie żywcem w to olbrzymie ciało jest równoznaczne ze schodzeniem do Piekieł, stawianiem czoła próbom zastrzeżo-

1

Por. M. Eliade, Mity, sny i misteria, s. 233, cyt. za:

2

Martii Haavio, Vainamoinen, Etemal Sagę (FF Communications, nr 144, Helsinki 1952), s. 117 nn. * M. Haavio, op. cit, s. 114 nn.

3

M. Eliade, Mity, sny i misteria, s. 234.