58712 kupisiewicz dydaktyka ogólna 0

182 Dydaktyka ogólna

za właściwie zrealizowaną pod względem metodyczno-wychowawczym lekcję języka polskiego na temat początków naszej literatury bez odtworzenia na niej z płyty lub taśmy magnetofonowej hymnu Bogurodzica. Nieracjonalnym wykorzystaniem cennego czasu nauczyciela i uczniów byłoby nauczanie języków obcych bez pomocy magnetofonu, a nawet specjalnych laboratoriów językowych. Znacznym usprawnieniem procesu kształcenia w szkołach samochodowych może się okazać zaznajomienie uczniów z nagraną na taśmę „melodią” pracy silnika sprawnego i silnika funkcjonującego wadliwie wskutek pojawienia się określonych usterek itp.

Jeszcze w^ażniejsze funkcje dydaktyczne spełniają środki słuchowe na zajęciach z zakręsu wychowania muzycznego. Stają się one tam jednym z głównych narzędzi kształtowania kultury muzycznej dzieci i młodzieży, przyczyniając się w szczególności do rozwoju zainteresowania muzyką i śpiewem, do pogłębienia wrażliwości na jej piękno oraz do przyjemnego spędzania czasu wolnego, m.in. przez wyrobienie umiejętności słuchania wartościowej muzyki i przygotowania się do jej uprawiania.

5. Środki wzrokowo-słuchowe

Środki wzrokowo-słuchowe oddają szkole znaczne usługi w zakresie kształtowania u uczniów określonych wrażeń, spostrzeżeń i wyobrażeń. Oddziałują one równocześnie na dw^a analizatory: wzrokowy i słuchowy. Do środków wzrokowo-słuchowych zaliczamy film dźwiękowy i telewizję.

Dźwiękowy film dydaktyczny może odgrywać w procesie nauczania - uczenia się bardzo ważną rolę. Utrwalając za pomocą ruchomego obrazu i dźwięku określone przedmioty, zjawiska, wydarzenia i procesy, film pozwala je eksponować wielokrotnie w różnym czasie, a zarazem w identycznej postaci. Ma to niemałe walory dydaktyczne, nauczyciel bowiem może zaznajamiać uczniów z treścią filmu dowolną liczbę razy, ogniskować uwagę dzieci i młodzieży na procesach najistotniejszych lub niedostępnych w inny sposób, ukazywać przedmioty w zbliżeniach, ujmować ruch w tempie przyspieszonym lub zwolnionym, przedstawiać genezę i rozwój określonych wydarzeń i procesów⁷ itd. Wszystko to sprawia, że film może być skutecznie wykorzystywany do zaznajamiania uczniów z nowym materiałem, do utrwalania go, a niekiedy również do kontroli i oceny wyników ich pracy. Realizacji ostatniej z wymienionych funkcji dydaktycznych sprzyja to, że film stwarza wszystkim widzom jednakowe warunki oglądania i słuchania.

Sumując, możemy stwierdzić, że film dydaktyczny, jako jeden z głównych środków⁷ wzrokowo-słuchowych stosowanych w procesie nauczania - uczenia się, wykazuje następujące zalety:

• przedstawia określone przedmioty, zjawiska, wydarzenia i procesy w postaci wyraźnych, powtarzalnych dowolną liczbę razy sekwencji obrazów:

•    ukazuje ruch;

•    wykorzystuje zarówno dźwięk naturalny, towarzyszący eksponowanym wydarzeniom, jak i narrację;

•    w miarę potrzeby operuje kolorem;

•    eksponuje za pomocą obrazu i dźwięku wszystkie zagadnienia, których ukazanie uczniom w inny sposób byłoby utrudnione lub zgoła niemożliwe.

Aby film mógł być w pełni skuteczną pomocą dla uczniów, nauczyciel powinien obejrzeć go przed projekcją oraz ustalić jego funkcję i miejsce na prowadzonych przez siebie zajęciach dydaktycznych.

Telewizja dydaktyczna, nazywana także telewizją szkolną, jest kolejnym środkiem audiowizualnym, którego znaczenie pedagogiczne stale wzrasta w procesie nauczania. Dzięki niej uczniowie mogą bezpośrednio obserwować najważniejsze wydarzenia krajowe i zagraniczne, poznają wybitnych mężów stanu, uczonych i artystów, śledzą przebieg różnorakich procesów technicznych i technologicznych, oglądają spektakle teatralne, słowem - zdobywają aktualną wiedzę o świecie w sposób bez porównania pełniejszy i bardziej atrakcyjny aniżeli za pomocą innych środków masowego przekazu informacji.

Z badań nad nauczaniem realizowanym wyłącznie przy użyciu telewizji wynika jednak, żc na ogół nie jest ono skuteczniejsze od nauczania konwencjonalnego (por. np. Schramm i inni, 1970, s. 67 i nast., a także Strykowski i Gawrecki, 1990, s. 28). Dlatego też telewizja dydaktyczna znajduje zastosowanie w szkolnictwie różnych typów i szczebli nie tyle jako środek jedyny, co raczej jeden z wielu, tzn. wykorzystywany w procesie nauczania - uczenia się obok gramofonu, filmu, magnetofonu, radia i tradycyjnej tablicy ściennej lub łącznie z nimi. W pracy dydaktyczno--wychowawczej telewizja może być stosowana jako telewizja otwarta bądź obwodowa, ściślej - w obwodzie zamkniętym.

Telewizja otwarta obejmuje zwykle stacje telewizyjne, które przeznaczają pewną liczbę godzin dziennie na transmisję programów szkolnych. W godzinach przedpołudniowych nadawane są przeważnie programy dla szkół podstawowych i średnich, głównie lekcje różnych przedmiotów nauczania. W godzinach popołudniowych oraz wieczorami emitowane są natomiast różnorakie programy oświatowe dla szerokiego kręgu odbiorców, lekcje języków obcych, wykłady politechniki telewizyjnej itp.

Telewizja w obwodzie zamkniętym (telewizja obwodowa) - w przeciwieństwie do telewizji otwartej służy realizacji programów dydaktycznych w obrębie jednej tylko szkoły lub zespołu szkół. W Polsce stosuje się ją na razie tylko w niektórych uczelniach wyższych.

*

Telewizja należy do złożonych środków dydaktycznych o charakterze technicznym. W miarę rozwoju techniki i technologii te właśnie środki coraz częściej uzupełniają nauczanie, a niekiedy wręcz wypierają z niego