55009 Scan0024 (29)

opanowania .przez studiujących odpowiednich treści kształcenia. Te i inne sposoby — systematycznie stosowane w procesie dydaktycznym w szkolnictwie wyższym — mogą wywierać znaczny wpływ na rozwijanie aktywności studentów w myśleniu i działaniu.

ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW DYDAKTYCZNYCH

Proces rozwiązywania problemów dydaktycznych przez studentów obejmuje tworzenie sytuacji problemowych. formułowanie problemów, gromadzenie danych, poszukiwanie hipotez i ich weryfikację, systematyzowanie przyswojonych wiadomości oraz wdrażanie uczących się do stosowania opanowanej wiedzy w nowych sytuacjach teoretycznych i praktycznych. Należy więc go zaliczyć do zasadniczych sposobów aktywizacji studentów w procesie nauczania — uczenia się. Jest to właściwie kompleks różnych zabiegów nauczycieli akademickich polegaj ących na stawianiu studentów przed nowymi dla nich trudnościami teoretycznymi lub praktycznymi w taki. sposób, aby odczuwając chęć ich pokonania, poszukiwali właściwych rozwiązań..

Jak wynika z dotychczasowych ustaleń, proces rozwiązywania problemów zawiera kilka ogniw (faz, etapów*, stadiów). W zależności od konkretnego sposobu ich rozwiązywania, liczba tych ogniw może być większa lub mniejsza. Najważniejszą rzeczą jest jednak to, że -we wszystkich sytuacjach problemowych istnieją trzy podstawowe ogniwa: a) sformułowanie problemu; b) jego rozwiązanie; c) sprawdzenie prawidłowości rozwiązania. Występują one zarówno przy wdrażaniu studentów do samodzielności w myśleniu (np. jasne określenie problemu, wysunięcie hipotez, ich weryfikacja myślowa), jak i przy rozwijaniu ich samodzielności w działaniu (nip. postawienie celu działania, wykonanie poprzedzone zaprojektowaniem przedmiotu, doborem materiałów i środków technicznych oraz zaplanowaniem czynności, sprawdzenie poziomu wykonania).

Rozwiązywanie problemów, pozwalające studentom na* wykazanie się pełną samodzielnością, zbliża proces uczenia się do pracy naukowej, gdyż zawiera podstawowe etapy działalności badawczej, podczas której po sformułowaniu problemu należy postawić hipotezę, a następnie ją zweryfikować: najpierw za pomocą różnych operacji myślowych, potem — jeżeli zachodzi potrzeba wykonawstwa — za pomocą operacji praktycznych, aby z kolei rezultat badań poddać sprawdzeniu. „Punktem wyjścia wszelkiego badania jest jakaś trudność teoretyczna lub praktyczna, to znaczy jakaś niejasność. sprzeczność (rzeczywista lub pozorna) w naszej wiedzy, kiedy dotychczasowe wiadomości i umiejętności nie wystarczają do wyjaśnienia zjawisk, do rozwiązania nowego zadania . .. Mówiąc inaczej, zaczynamy badać, gdy znajdziemy się w sytuacji nowej. Rozwiązywanie problemów stanowi istotę badania naukowego. Dopiero w takiej sytuacji napotkanych trudności i wyłaniających się z nich pytań zaczynamy organizować nasze wiadomości, gromadzić fakty, przeprowadzamy obserwacje, eksperymenty, aby znaleźć wyjście z trudności, znaleźć odpowiedź na te pytania. Sytuacje takie stanowią podstawowy bodziec emocjonalny do pracy myślowej”¹². Nie oznacza to jednak, że student, który napotyka w procesie nauczania — uczenia się trudności teoretyczne lub praktyczne przeprowadzi „badania”. Musi on sobie owe trudności jasno uświadomić i określić, czyli ująć je w formę,problemu. Rozwiązywanie problemów dydaktycznych wymaga bo-

¹² S. Baścik: cp, cit., s. 59 -80.

43